Bir pnömatik sistem basınçlı havanın üretilmesi, neminin alınması, depolanması, taşınması, şartlandırılması (filtreleme, basınç ayarlama ve yağlama) , yön ve debi kontrolü, havanın kullanılması olmak üzere çok sayıda elemanın birleşiminden oluşur. İstek ve şartlara göre bu elemanların sayısı, adedi ve özelliği değişebilir.
Pnömatik Sistemin Elemanları
Kompresörler
Ortam Havasını sıkıştırarak basınçlı hava üreten makinelere kompresör denir. Havayı emiş şekline ve elemanların yapılarına göre kompresör çeşitleri şunlardır: Pistonlu, Vidalı , Rotorlu ve Turbo kompresörler.
Kompresörlerin verimli çalışabilmesi için emiş havasının temiz, kuru ve serin olmasına özen gösterilmelidir.
Hava Kazanları
Pnömatik enerjinin depolanması amacıyla kullanılan basınçlı kaplardır. Kompresörün sürekli ya da yükte çalışmasını önler. Zaman zaman meydana gelebilecek yüksek hava ihtiyacını karşılar.
Üzerinde, havanın yoğunlaşmasından kaynaklı sıvıyı boşaltmak için bir valf ve basınç göstergesi bulunur. Ayrıca kazanın patlama riskini ortadan kaldırmak için her kazan üzerine emniyet valfi eklenmelidir. Emniyet valfinin basınç ayarı, maksimum çalışma basıncının üzerinde yakın bir basınç değerine ayarlanmalıdır.
Şartlandırıcı
Basınçlı havayı çalışma şartlarına hazır hale getirmek için kullanılan devre elemanlarına şartlandırıcı adı verilir.
Havanın kullanılmadan önce şartlandırıcı biriminden geçirilmesi gerekir. Şartlandırıcı: filtre, basınç ayarlayıcı ve yağlayıcı olmak üzere 3 ayrı devre elemanından oluşur.
Sürtünme kuvvetini azaltma ve devre elemanlarının paslanmasını önleme amacıyla YAĞLAYICI gerekir. Yağlama işlemi, hava içine yağ damlatılarak gerçekleştirilir.
Hava ihtiyacının zaman zaman artması ve azalması çalışma basıncının düşmesine neden olur. Kullanıcılara düzenli basınçta hava göndermek ve kullanım yerindeki çalışma basıncını sınırlamak amacıyla BASINÇ AYARLAYICI adı verilen devre elemanı kullanılır.
Pnömatik sistemlerin bir çoğunda kompresör çıkışından sonra FİLTRE kullanılır. Fakat havanın kullanım yerine kadar taşınması sırasında basınçlı hava kirlenebilir. Filtre, havanın kullanılmadan önce hassas bir biçimde filtrelenmesi amacıyla kullanılır.
Filtre kabının alt tarafında toplanan birikinti belirli aralıklarla boşaltılmalıdır. Boşaltma işlemi elle ya da otomatik olarak yapılır. Filtreler kirlendiğinde çıkış basıncı düşer. Filtre elemanını değiştirmek için giriş havası kapatılır. Filtre kabı çıkartılarak filtre elemanı sökülür ve temizlenir ya da yenisi ile değiştirilir.
Pnömatik Valfler
Havanın akışını durduran veya başlatan, akışın yönünü değiştiren, debi ve basınç değerlerini ayarlamaya yarayan devre elemanlarına valf adı verilir. Valfler genel olarak 3 gruba ayrılır.
1- Yön Kontrol valfleri
2- Akış kontrol valfleri
3- Basınç Kontrol valfleri
Daha önce hidrolik valfleri işlemiştik. Pnömatik valfler çalışma sistemi olarak hidrolik valflerle büyük oranda aynı oldukları için ayrıca değinmeyeceğiz. Yukarıda valf isimlerine tıklayarak detay bilgilere ulaşabilirsiniz.
Pnömatik Silindirler
Doğrusal hareket elde etmek amacıyla kullanılan devre elemanıdır. Basınçlı havanın silindir içerisine etki etmesi sonucu pistonu iten bir kuvvet oluşur. Silindirin iki tarafında hava-giriş çıkışı için hat vardır. Silindirin hangi tarafına hava gireceğini ve bunun ne zaman olacağını belirleyen ise yön kontrol valfidir.
Havanın pistonun diğer tarafına geçmesini önlemek amacıyla silindir üzerinde sızdırmazlık elemanları kullanılır
Tek etkili ve çift etkili olmak üzere iki tipi vardır.
Detaylı Bilgi İçin BKNZ: Pnömatik Silindirler
Pnömatik Motorlar
Tıpkı pnömatik silindirler gibi kendisine iletilen havanın basıncıyla hareket üretir. Silindirden farkı dairesel hareket elde etmesidir.
Dişli tip ve paletli tip olmak üzere iki çeşidi vardır.
Dişli tip motorlar Düşük devirli yüksek torklu motorlardır
Paletli tip motorlar en çok kullanılan pnömatik motorlardır. Düşük moment, yüksek dönüş hızı gereken durumlarda kullanılır