Makine teknolojisi / Hidrolik pnomatik .Bir hidrolik sistemdeki alıcının hareketini ileri-geri veya sağa-sola olarak yapabilmesi veya istediğimiz anda yön değiştirmesi veya durdurması işini yön kontrol valfleri sayesinde yaparız. Yön kontrol valfleri alıcıya giden akışkanın yönünü istediğimiz gibi kontrol edebilir ve istenilen yerde bekletebilir.
Yön Kontrol Valflerinde Yol ve Konum
Yön kontrol valfine yapılan bağlantı sayısına yol denir. Eğer pompadan gelen akışkan silindire giderek silindiri ileriye (+ > hareket ettiriyorsa ve silindirden çıkan akışkan valften geçerek depoya dönüyorsa bu taife dört bağlantı yapılmıştır. Öyleyse bu yön kontrol valfi 4 (dört) yollu bir yön kontrol valfidir.
Yön kontrol valfindeki bağlantılarda değişiklik yapmadan valfin sürgüsü veya döner parçası ile yapılan bir değişiklikle akışkanın dolayısıyla alıcıların (silindir, hidrolik motor) yönü değiştirilmesi veya durdurulması olayına valfte konum değiştirme denir.
Bir yön kontrol valfı önce yol sayısı daha sonra da konum sayısı ile söylenir. Her iki ifade arasında bölüm çizgisi konur. Örneğin 4/2 yön kontrol valfi denildiği zaman dört yollu iki konumlu yön kontrol valfı anlaşılır.
Yön Kontrol Valflerinin Söylenişi
Yön kontrol valfleri söylenirken Öncelik sırasına göre: 1). Yol sayısı, 2). Konum sayısı, 3). Valfe kumanda ediliş şekli, 4). Valfin yapılış biçimi dikkate alınarak ifade edilir.
Örneğin: 4/2 Elle kumandalı yaylı geri dönüşlü yön kontrol valfi. Eğer valf üç konumlu ise valfin merkez konumunun durumu da belirtilir.
Valflere yapılan bağlantılar harf veya numaralandırma ile belirtilir.
Harflendirme yapılacaksa pompadan gelen yol (P), depoya (tanka) giden yol (T), alıcılara giden ve gelen yollar ise (A,B)gibi harflerle ifade edilir. Valfe kumanda eden sinyal girişleri de X,Y ile belirtilir. Eğer numaralandırma yapılacaksa pompa (1), depo (3) tekli sayılarla alıcılara giden bağlantılar 2,4 gibi çiftli sayılarla belirtilir.
Sinyal bağlantıları ise hangi sinyalin valfı hangi konuma getirdiği ve girişten hangi cıkış elde edildiğini gösteren 12,14 gibi sayılarla ifade edilir. Aşağıdaki şekilde bir valfteki bağlantıların harflendirilmesi ve numaralandırılması görülmektedir.
Şekilden de anlaşılacağı gibi pompadan (P) gelen akışkan A çıkışından silindire, silindirden gelen akışkan (B)’den geçerek depoya (tanka) gidiyor. Bu konumu X sinyali sağlıyor. Numaralandırmada ise pompadan (1) gelen akışkan (2) no’lu çıkıştan silindire, silindirden gelen akışkan (4)’den geçip (3) no’lu yoldan depoya (tanka) gidiyor Valfteki bu konumu 12 sinyali sağlıyor. Eğer valfe 14 sinyali gelirse pompadan gelen (1) akışkan (4) no’lu yoldan geçecek ve silindir birinci konuma göre ters hareketini yapacaktır.
Yön Kontrol Valflerinin Sınıflandırılması
Yön kontrol valflerini, yapılış biçimlerine göre iki kısıma ayırabiliriz:
- Sürgülü yön kontrol valfleri
- Dönerli yön kontrol valfleri
Her iki çeşit valf hidrolik sistemlerde sıkça kullanılmaktadır Yapılış biçimleri farklı olmasına rağmen eğer her iki valf de aynı yol ve konum sayısına sahipse sembolik resimleri aynıdır. Sürgülü yön kontrol valfinin konum değiştirmesi sürgünün ileri- geri hareketi ile sağlanır. Dönerli yön kontrol valfinin konum değiştirmesi ise valf içindeki döner
parçanın (rotor) döndürülmesi sayesinde olur. Aşağıdaki şekilde bir sürgülü 4/3 yön kontrol valfi ile silindirin ileri geri hareketinin kesit ve sembol resmi görülmektedir.
Pompadan gelen akışkan 4/3 yön kontrol valfi (a) konumdayken valften geçerek silindire girer ve piston ileriye (f) hareket eder. Valf orta (o) konumdayken piston olduğu yerde durur çünkü valfe giren akışkan tekrar depoya döner. Valf (b) konuma getirilirse silindire diğer tarafından giren akışkan pistonu geriye (-) hareket ettirir.
Aşağıdaki şekilde ise dönerli yön kontrol valfi ve çalışması görülmektedir.
Yön Kontrol Valflerinin Çeşitleri
Hidrolik sistemlerde kullanılan yön kontrol valflerini şöyle gruplandırabiliriz:
Yapılış biçimlerine göre yön kontrol valfleri
- Sürgülü yön kontrol valfleri
- Dönerli yön kontrol valfler
Yol ve konumlarına göre yön kontrol valfleri
- 2 yollu 2 konumlu yön kontrol valfleri
- 3 yollu 2 konumlu yön kontrol valfleri
- 4 yollu 2 konumlu yön kontrol valfleri
- 4 yollu 3 konumlu yön kontrol valfleri
Kumanda ediliş şekline göre yön kontrol valfleri
- Kol kumandalı valfler
- Mekanik kumandalı valfler
- Elektrik kumandalı valfler
- Hidrolik kumandalı valfler
- Elektro-pnomatik kumandalı valfler
Hidrolik sistemde kullanılan bütün valfler kullanılmaya hazır durumdayken iki halde bulunurlar.
- Normalde açık valfler
- Normalde kapalı valfler.
Normalde açık valfler
Hidrolik pompadan gelen akışkan valfın girişinden girip çıkış yo lundan geçerek sisteme gidiyorsa böyle valflere normalde açık valfler denir.aşağıdaki şekilde normalde açık bir valf görülmektedir.
normalde açık yön kontrol valfi
NORMALDE KAPALI VALFLER
Hidrolik pompadan gelip valfe giren akışkan valften geçemiyorsa böyle valflere normalde kapalı valfler denir. Normalde kapalı valflerden çıkış elde edebilmek için valfın kumanda koluna veya düğmesine (buto- nuna basarak valfte konum değiştirme yapılır. Böylece valfin çıkışından akışkan elde edilir. Aşağıdaki şekilde normalde kapalı bir valf görülmektedir.
normalde kapalı yön kontrol valfi