Alternatif doğrusal hareketli bir kesici takım (kalem) yardımı ile genellikle düzlem yüzeylerin kabaca işlenmesine yarayan iş makinelerine vargel tezgahı denir.
Düzlem yüzeyler, profilli yüzeyler, iç ve dış kanallar ve dişli çarkların işlenmesinde kullanılır. İmalat işlemlerinde önceleri önemli bir yere sahip olsa da şimdilerde makine teknolojisi ve özellikle kesici takım teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte yerini çok eksenli dik işlem tezgahlarına bırakmıştır. Yine de bazı küçük çaplı işletmelerde ve teknik okullarda kullanılabilmektedir.
Vargel tezgahının kısımları
Vargel tezgahının kısımları aşağıdaki şekilde verilmiştir.
Vargel tezgahının Çeşitleri :
1-Mekanik sistemli vargel tezgahı
2-Hidrolik sistemli vargel tezgahı
Mekanik vargel tezgahı
Mekanik vargel tezgahlarında elektrik motorunun sağladığı dairesel hareket çeşitli mekanik aktarma organları ile (eksantrik dişli ve biyel kolu ile) doğrusal harekete dönüştürülerek kesici hareketi sağlar.
Mekanik Vargel tezgahının çalışma prensibi
Vargel tezgahının çalışma prensibi ; Tezgahın başlığına doğrusal – alternatif (vargel) hareketi veren mekanik çalışma sisteminin şeması aşağıdaki şekilde görülmektedir.
Elektrik motorunun döndürdüğü küçük bir dişli, sistemin büyük dişlisini, yani diskini çevirir. Disk’le birlikte üzerindeki muylu da döner. Bu muylu, oynak vida ile diske bağlı olup, çatal kulisin içine alıştırılmıştır. Böylece, muylunun dönme hareketi, çatal kulise açısal hareket kazandırır. Alt tarafından sabit mafsallı ve üst tarafından oynak mafsallı olan çatal kulis, tezgah başlığına; sıkma kolu ile bağlıdır. Bu nedenle, çatal kulisin açısal sarkaç) hareketi; tezgahın başlığına doğrusal alternatif hareket olarak geçer.
Kursun uzunluğu, muylunun yörüngesi ile doğru orantılıdır.
Hidrolik vargel tezgahı
Hidrolik Vargel tezgahları hidrolik sistemlerin ilk defa uygulanmaya başlandığı üretim tezgahlarıdır. Sistemleri gayet basit ve sadedir. Mekanik olarak çalışan vargel tezgahlarına göre daha sade yapılıdır. Dolayısıyla mekanik vargel tezgahlarına göre daha verimlidir. Hidrolik vargel tezgah larında hız istenilen her değerde ayarlanabilir.
Hidrolik sistemli vargel tezgahı (aşağıdaki şekilde) basınçlı akışkan gücü ile çalışır.
Bu tezgahta elektrik motorunun çalıştırdığı pompa, hidrolik akışkanı (yağı) yön valfinden geçirerek silindire basar. Basınçlı yağ; piston kolunu ve başlığı ilerleterek tezgahı çalıştırır. Yön valfi, yağın belli aralarla iki yönlü olarak silindire girmesini ve başlığın ileri-geri hareketini sağlar.
Hidrolik vargel tezgahında akışkanın yolu üzerine konulan bir akış kontrol valfi ile tezgahın hareketinin hızı istenilen değeri ayarlanabilir. Hidrolik vargel tezgahları mekanik vargel tezgahlarına göre daha güçlü, ucuz, bakımı ve onarımı kolaydır.
HİDROLİK VARGEL TEZGAHININ MEKANİK VARGEL TEZGAHINA GÖRE ÜSTÜNLÜKLERİ
1— Hidrolik vargel tezgahında sistem çok basit ve sadedir.
2—Gürültü ve titreşim yok denecek kadar azdır bu da daha hassas iş elde etme imkanı sağlar.
3— Kesici hızı istenilen her değerde ayarlanabilir.
4—Hidrolik vargel tezgahının bakım—onarım ve tamiri daha kolaydır.
5—Hidrolik vargel tezgahları daha ucuzdur.
6 – Hidrolik vargel tezgahında kurs ayarı istenilen ölçüde tam olarak yapılır, bu da tezgahın daha verimli olmasını sağlar.
7—Hidrolik vargel tezgahında yön kontrol valfi elektrik sinyalleri ile kontrol edilebilir. Bu durum istenirse tezgahın uzaktan kumandasını veya programlanabilir kontrol sistemleri ile birlikte çalışmasını sağlar.
8—Hidrolik vargel tezgahının ömrü daha uzundur ve tezgahın za man içinde yıpranması daha az olur.
9- Uygun bir hidrolik pompa kullanmak şartıyla tezgah mengenesi ve kesicinin yatay olarak sağa —sola düşey olarakta yukarı – aşağı hareketi aynı sistemden elde edilebilir, hatta proğramlanmak suretiyle tezgah otomatik olarak çalışabilir.
10- Kesici kalem ileri giderken yavaş geri gelirken daha hızlı olarak ayarlanabilir ve kesicinin yön değiştirmelerinde vuruntusuz hareket elde edilir.
Her hidrolik sistemde olduğu gibi hidrolik devre elemanlarını görevleri arasında basınç düşmelerine neden olması vargel tezgahının da verimliliğini bir miktar azaltmaktadır. Ayrıca boru ve bağlantılarda meydana gelen sızıntılarda basınç düşmesine neden olabilmektedir.
Basınç düşmelerini en az değere indirmek için uygun borular ve birleştirme elemanları, sızdırmazlık elemanları ve sistem için uygun hidrolik yağ kullanılmalıdır. Ayrıca düşük sıcaklıklarda hidrolik yağın viskozitesinin artması akışkanlığını zorlaştırmaktadır. Bu durumda tezgahın verimliliğinin düşmesine neden olmaktadır. Bu nedenle düşük sıcaklıklarda vargel tezgahında ilk işe başlanacağı zaman kısa bir süre tezgah boşa çalıştırılır. Böylece hidrolik yağın sistemde bir veya iki defa dolaşması sağlanır ve yağın ısınması sağlanır.