Bir pnömatik sistem çok sayıda elemanın birleşiminden oluşur. Her pnömatik sistemde aynı elemanlar kullanılmaz. Kullanım şartlarına bağlı olarak farklı özellikte elemanlar tercih edilir. Bu nedenle sistemi kısımlara ayırmak en doğru davranış biçimidir. Bir pnömatik sistemi oluşturan kısımlar şunlardır:
Basınçlı havanın üretilmesi ve hazırlanması
Basınçlı hava üreten makinelere kompresör adı verilir. Kompresörler, atmosferdeki havayı tıpkı bir yay gibi sıkıştırarak basınçlı hava üreten makinelerdir.
Kurutucu ve hava kazanı gibi elemanlar basınçlı havanın hazırlanmasında kullanılır. Peki havanın hazırlanması ne demektir? Atmosfer havası içinde havanın bağıl nem oranına (BNO) ve hava sıcaklığına bağlı olarak belirli oranlarda nem bulunur. Sıcaklık arttıkça havanın nem miktarı artar.
Hava içindeki nem pnömatik sistemin kirlenmesine neden olur ve paslanmalara, tıkanıklara yol açar. Boyama işlemlerinde kaliteyi düşürür. Kimya, elektronik vb. gibi sektörlerde ürünün zarar görmesine neden olur. Bu nedenle nemin sistemden uzaklaştırılması gerekir. İşte kurutucu, havanın hazırlanmasında bu rolü oynar.
Kompresörler belirli ve sabit bir kapasiteye sahiptir. Oysa pnömatik sistemin hava tüketimi değişkendir. Hava tüketimi kompresörün kapasitesinden fazla olduğunda, kompresörler gereken hava ihtiyacını karşılayamaz ve sistemde aşırı basınç düşmeleri olur. Hava kazanları tüketimin düşük olduğu durumlarda ihtiyaç fazlası basınçlı havanın karşılanmasını sağlar ve aşırı basınç düşümlerini önler
Basınçlı havanın dağıtılması
Havanın dağıtılması (Dağıtım hattı) yukarıdaki şekilde çok az yer kaplamaktadır. Oysa pnömatik sistemin kısımları içinde en fazla yeri kaplar. Küçük işletmelerde kullanılan dağıtım hattı çok uzun değildir. Orta ve büyük işletmelerde kullanılan dağıtım hatları yüzlerce metre uzunlukta olabilir. Dağıtım hattı sistemin en önemli kısımlarından biridir.
Hava içinde bulunan nemi almak için her ne kadar bir kurutucu kullansak da nemin tamamını almak mümkün değildir. Hava içinde kalan nemin bir kısmı havanın soğuması sonucu tesisatta yoğunlaşır ve kullanıcılara kadar ulaşır. Bu yüzden dağıtım hattında, havanın nemini almak, yoğunlaşan nemli havanın su halinde makinelere ulaşmasını engellemek için belli önlemler alınır.
Basınçlı havanın şartlandırılması
Şartlandırıcı, kullanılmadan önce havanın çalışma şartlarına hazır hale getirilmesini sağlar. Şartlandırıcı üzerinde filtre, basınç ayarlayıcı ve yağlayıcı olmak üzere üç adet eleman kullanılır. Pnömatik devrenin özelliğine göre bu sayı değişebilir.
Şartlandırıcı hava için hangi şartları sağlar?
Şartlandırıcı içinde bulunan filtre sayesinde havayı filtreler, basınç ayarlayıcı sayesinde kullanıcılara düzenli basınçta hava iletilmesini sağlar.
Yağlayıcı ise hava içine zerrecikler halinde yağ karıştırır. Havanın yağlanması, havadaki nemin devre elemanlarına zarar vermemesi, devre elemanlarında sürtünme kuvvetini azaltmak ve sızıntıları önlemek bakımından gereklidir.
Basınçlı havanın Kullanılması
Pnömatik sistemlerde havanın kullanılması için yüzlerce çeşit elemandan (susturucu, yön kontrol valfi, manometre, silindir vb.) yararlanılır ancak devrenin özelliğine ve ihtiyaca göre bu elemanların hepsi aynı devrede yer almaz.