Makine eğitim sayfalarımızda frezeleme bölümündeki bu yazımızın konusu Büyük adımlı helislerin açılması. Büyük adımlı helisel kanalları açma işleminde takılcak dişlilerin hesaplanması.
Büyük adımlı helislerin açılması
Büyük adımlı helisleri açmak için, iş parçası divizöre bağlanır, divizörün sonsuz vidası da çarka kavratılır. Tezgahın tabla miline Z dişli çarkı, delikli ayna kuyruk malafasına da Z1 dişlisi takılır.

Tabla mili çevrildiği zaman hareket; Z dişlisinden sırasıyla ara çarklara ve Z1 dişlisine, Z1 dişlisinden de delikli ayna konik dişlilerine, oradan da delikli aynaya ulaşır. Delikli aynadan yaylı pim ve manivela kolu vasıtasıyla sonsuz vidaya geçer. Sonra da sonsuz vida çarkına ve sonsuz vida çarkının miline bağlanmış olan iş parçasına iletilmiş olur.
Büyük adımlı helislerin açılmasında takılacak dişlileri hesaplama
Sonsuz vida çarkının diş sayısı, K = 40 ise, Z = Z1 olduğu zaman tabla mili 40 defa döndüğünde, iş parçası bir devir yapar. Tabla mili 40 defa döndüğünde tablanın almış olduğu yol ise, 40 . H1 kadardır ki bu iş parçası üzerindeki H = 40 . H1 helis eğrisinin adımıdır.
Z dişlisi, Z1 dişlisinin iki katı (Z = 2 Z1) alınarak Z dişlisi bir devir döndürülürse, Z1 dişlisi iki devir döner. Böylece Z dişlisi, 40/2 = 20 devir döndüğü zaman, iş parçası bir devir dönmüş olur.

Büyük adımlı helisleri açarken takılacak dişlileri hesaplama örneği
çapı 220 mm. olan bir silindir üzerine helis açısı 40° olan bir helisel kanal açılacaktır. Helis adımı ile takılacak çarkları hesaplayınız. Tabla mili adımı 8 mm. dir.
Çözüm

Helisin bir dik üçgen tarafından meydana getirildiği düşünülecek olursa, hipotenüs (helis) ile taban arasındaki açıya veya helis adımı karşısındaki açıya Helis açısı denir.
Yukarıdaki şekle göre
tg α = H / π . D eşitliği elde edilir. Buradan : H= π .D. tgα = 3,14 .220 . tg40°
H = 690,8 . 0,8391
H= 580 mm.

Z (Çeviren dişlidir. Tabla miline takılır)
Z1 (Çevrilen dişlidir. Kuyruk malafasına takılır.)
Bu dişlileri kavratmak için ara çarklardan yararlanılır.
büyük adımlı helislerin açılması işleminde tablanın çevrilmesi:
Helis ayar açısı 45°den küçük olduğu zaman freze çakısı malafaya veya üniversal başlığa bağlanır. Tabla, küçük adımlarda olduğu gibi, sağ helis için sol el, sol helis İçin de sağ el ile itilerek çevrilir.
Ancak, helis ayar açısı 45°den büyük olduğu zaman, tabla 45°den fazla çevrilemediği için freze çakısı üniversal başlığa bağlanır. Bu takdirde başlık 0 helis ayar açısı kadar çevrilir. Başlığın çevrilme yönü küçük adımlıların aksine, sağ helisler için sağ el, sol helisler için de sol el ile itilerek çevrilmelidir.
N O T : Bu çevirmelerde, amaç, freze çakısının helis doğrultusuna göre ayarlanmasıdır.

Tabla çevirme açısı 35° – 40° nin üstüne çıktığı zaman, küçük çaplı iş parçalarında fırdöndü ve divizör aynası, malafaya veya üniversal başlığa çarpar. Dolayısıyla işin yapılması mümkün olmaz. Bu gibi hallerde, freze çakısı üniversal başlığa bağlanır. Kesme, iş parçasının üst tarafından değil, yan tarafından olur. Bu işlemde freze çakısının eksen ayarı, İş parçasının yatay eksesine göre yapılır.
Z1 (Çevrilen dişlidir. Kuyruk malafasına takılır.) İfadesi yanlıştır. Kuyruk malafası divizöre direkt intikal eder. Z1 in takılacağı yer konik dişli malafasıdır.. Divizör aynasını çevirme kolu ile ilintilidir. Bu durum zaten en yukarıdaki şemada gösterilmiştir.