Bu yazımızın konusu sonsuz vida dişlisi ve karşılık dişlisinin kullanıldığı yerler olacak. Sonsuz dişli ve karşılık dişlisinin kullanım alanları çeşitlidir. Hareketin doğrultusunun değiştirileceği yerlerde sonsuz dişli tercih edilebilir. Sonsuz dişlinin kullanım alanları ile ilgili, yakın tarihten ve günümüzden örneklere bir göz atalım.
Sonsuz Vida ve Karşılık Dişlisinin Kullanıldığı Yerler
Sonsuz vida ve çark sistemi, eksenleri 90° açı yapan ve kesişmeyen millerde kullanılır. Sonsuz vida bir trapez vidadır. İletilen gücün büyüklüğüne ve iletme oranına göre, tek ağızlı, iki, üç ve dört ağızlı olarak yapılır.
Sonsuz dişli çarkının çevresi, düz veya sonsuz dişliyi kavrayacak şekilde kavisli olarak yapılır. karşılık dişlisi, sonsuz dişliyi bir somun gibi kavradığına göre, her ikisinin de helis yönleri aynıdır. Vidanın yükselim açısı, dişlinin helis açısına eşittir.
Sonsuz dişliler de diğer vidalar gibidir. Tek farkı, adımının modül cinsinden olmasıdır.
Sonsuz dişli ve karşılık dişlisi, yükün ağır ve hız oranının küçük olduğu yerlerde kullanılır.
Az bir kuvvetle çok iş görürler. Divizörlerde, kaldırma araçlarında, otomobillerde, elektrikli süpürgelerde vb. yerlerde kullanılırlar.
şekilde, bir divizörün (Frezelemede kullanılan bölme aygıtı) iç yapısından bir kesit görüyoruz.
Aşağıdaki resimde ise oyuncak araba modelinden bir kesit görülmektedir. Basit bir elektrik motoru, sonsuz vida dişlisi ve karşılık dişlisi yardımıyla, motorun dönüş yönüne göre oyuncak araba ileri ya da geri gidecektir.
Sonsuz dişlinin diş sayısı 40 olduğu zaman, tek ağızlı sonsuz dişli kullanılır. 40-50 dişli olduğu zaman çift ağızlı sonsuz dişli, diğer diş sayıları için de çok ağızlı sonsuz dişli kullanılır. İyi bir kavrama için sonsuz dişlinin diş sayısı mutlaka 30 dan büyük olmalıdır.
Boru hatları, doğal gaz tesisi gibi yerlerde kullanılan valflerden bir kesit görünüm. Valf volanını sağa doğru çevirdiğimizde sonsuz dişli, karşılık dişlisini saatin tersi yönünde döndürecek
Yukarıda da gelişmiş bir valf sisteminin iç yapısı animasyon olarak verilmiş. Burada da sonsuz dişli ve karşılık dişlisinin kullanımına rastlıyoruz.
Sonsuz vida ve karşılık dişlisinin kullanım alanları çeşitlidir. Hareket ve kuvvetin ekseninin değiştirilmesinde kullanılan redüktörlerde de sonsuz vida ve karşılık dişlisi kullanılabilmektedir.(yukarıda)
Redüktörlerde sonsuz vida ve dişlisinin kullanımı
Sonsuz vida döner bilyalı direksiyon dişli kutusu
Makaralı bir vinç sisteminin mekanizmasından görünüm. Burada makaranın sarımı, sonsuz vida ve karşılık dişlisi ile sağlanmakta.
Sonsuz dişli ve karşılık dişlisinin bir kam ile birlikte kullanılmasını gösteren video (Yukarıda)
Sonsuz vidanın kullanıldığı yerler
19.yy İngiliz yapımı, Ağır ateşli ağızdan dolma demir yivli savaş topu mekanizmasından bir görünüm. (İstanbul Denizcilik Müzesi) Direksiyona benzer volan sağa ve sola çevrildiğinde, sonsuz vida, karşılık dişlisini saat yönünde ve tersi yönde çevirecek. Böylece top sağa ve sola dönebilecek.
Sonsuz vida ve karşılık dişlisinin kullanıldığı yerler, savaş endüstrisinde de kendisini gösterir. İstanbul Deniz müzesinden bir başka savaş topu mekanizması görüntüsü
Geçmişte kullanılan bir yol düzeltme aracında da sonsuz vida ve karşılık dişlisinin kullanımına rastlıyoruz. Bu araçta direksiyon mekanizması, tekerin sağ ve soluna zincirler bağlanmış ve bu zincirler, tıpkı bir atın koşum takımı gibi kullanılmış.
Direksiyon sağa çevirildiğinde, direksiyona bağlı sonsuz vida, karşılık dişlisini saat yönünde çevirecek ve böylece zincir makaraya sarılacak. Böylece aracın tekeri sağa dönecek.