Bu yazıda Komparatör çeşitleri konusunu işleyeceğiz. Komparatörleri hassasiyetlerine göre, tiplerine göre ve kullanıldıkları alanlara göre sınıflandırabiliriz.
Hassasiyetlerine göre komparatör çeşitleri
0,01 mm hassasiyetindeki komparatör:
Metrik komparatörler, genellikle 0,01 mm hassasiyetindedir.
0,001 mm hassasiyetindeki komparatör:
Bu komparatörde bölüntüler, 1pm (mikrometre) = 0,001 mm ye göre düzenlenmiştir.
0,0001 mm hassasiyetindeki komparatör (elektronik komparatör) :
Bu komparatörler elektronik sistemli olup ibreli veya dijital göstergelidir.
Komparatörün çalışma yöntemi, elektrik akımının uzunluk ölçüsü birimine dönüştürülmesi temeline dayanır.
Aygıtın yoklayıcı ucu işin yüzeyindeki ölçü hatalarına göre hareket edince, iç kısımdaki demir çekirdek, indüksiyon bobininin içerisinde kayar. Böylece alternatif akımlı indüksiyon gerilim değişimi oluşur. Bu değişim yükseltilerek doğru akıma çevrilir ve uzunluk birimi cinsinden okunur.
elektronik komparatör nasıl kullanılır
Tiplerine göre komparatör çeşitleri
Analog komparatörler
mekanik sistemle çalışan ve saatli komparatör olarak bilinen komparatörlerdir.
Dijital komparatörler
Bu tip komparatörler analog komparatörler gibi kullanılırlar. Tek ve en önemli fark bu komparatörlerde saat, ibre ve bölüntüler yoktur. 0.01 mm ve 0.001 mm hassasiyetinde olanları vardır.
Kullanıldıkları alanlara göre komparatör çeşitleri
- Dış çap komparatörü,
- İç çap komparatörü,
- Boru komparatörü,
- Kalınlık komparatörü,
- Derinlik komparatörü,
- Kanal komparatörü,
- Vida komparatörü,
- Salgı komparatörü
Dış çap komparatörü
Sehpalı sütun üzerine düşey konumda hareket edebilir şekilde komparatör monte edilmiştir. Dış çapların ve yüksekliklerin, ölçü kontrolunda kullanılır. Aşağıdaki şekilde dış çap ölçü kontrolunda uygulanan komparatör ve sehpası gösterilmektedir.
İç çap komparatörü
İç çap komparatörleri küçük ve büyük delik çaplarına göre iki gruba ayrılır. Küçük çapların kontrolunda pens uçlu iç çap komparatörleri ve büyük çaplı deliklerin kontrolunda üç noktadan merkezleme komparatörleri kullanılır. Her iki iç çap komparatörleri de önce bilezik mastarlarıyla anma ölçüsünde ayarlanır.
Sehpalı iç çap komparatörü
Merkezleme uçlu iç çap komparatörü
Boru komparatörü
Boru komparatörleriyle boru et kalınlıkları kontrol edilir. Boru komparatörünün sabit çenesi boru iç çapına göre değiştirilebilir özellikte ve çaptadır. Et kalınlığı kontrol edilecek boru iç çapına uygun sabit çene seçilir ve yuvasına vidalanır. Aşağıdaki şekilde cep tipi boru komparatörü gösterilmektedir.
Kalınlık komparatörü
Bu tip komparatörlerle genellikle belli kalınlıktaki parçalar kontrol edilir. Küçük boyutlu parçaların kalınlığı aşağıdaki gösterilen cep tipi kalınlık komparatörleriyle kontrol edilir.
cep tipi analog kalınlık komparatörü
cep tipi dijital kalınlık komparatörü
Derinlik komparatörü
Silindirik delik ve kanal derinlikleriyle, yükseklik ve benzeri ölçü kontrolunda derinlik komparatörleri kullanılır. Bu tip komparatörlerin takma uçlu değişebilen ölçü milleri vardır. Derinlik anma ölçüsüne uygun mil, komparatörün ölçü mili ucuna ilâve edilir.
Kanal komparatörü
Silindirik iç çaplar içerisine açılan kanal çaplarının kontrolunda kullanılır. Kanal komparatörlerinde çenelerden biri açılıp kapanacak şekilde ayarlanabilir. Böylece, kontrolü yapılacak kanal çapının anma ölçüsüne göre komparatör ayarlanır. Aşağıdaki şekilde dijital kanal komparatörü gösterilmektedir
Vida komparatörü
Iç ve dış vida bölüm dairesi ve diş dibi çaplarının kontrolunda kullanılır. Kanal komparatöründe olduğu gibi vida komparatörünün de vida iç ve dış çapına göre ayarlanabilen bir çenesi vardır. Heriki ayarlanabilen ve komparatörü etkileyen çene uçlarına, vida profiline uygun örsler takılır. Vida çeşidine göre seçilen mastarla komparatör önce ayarlanır. Daha sonra ölçü kontrolü yapılır.
Salgı komparatörü (mafsal uçlu komparatör)
Doğru ölçüm için salgı komparatörleri ile ölçüm yaparken ölçme ucu ekseni ölçülen parçaya veya ölçüm pleytine aşağıdaki resimde belirtildiği gibi parelel olmalı veya yüzeyle olabildiğince dar açı yapmalıdır.
Bu komparatörler, çevrilebilir (mafsallı) ölçü alma ucuyla farklı ölçmelerde kullanılabilirler. örnek: Döner parçalarda silindiriklik salgısı kontrolunda, iç parçalarının düzeltilmesi ve merkezlenmesi işlerinde kullanılır.
mafsal uçlu komparatörün salgı kontrolünde kullanılışı