Torna kalemlerinin çeşitleri şunlardır:
Gereçlerine Göre Torna Kalemi Çeşitleri
Takım Çeliği kalemler
İçinde %0,5-2 karbon bulunan kalemlerdir. Kalite ve kesme dayanımları düşüktür. 250°C sıcaklığa kadar dayanırlar, Takım çeliği kalemlerin normal sertliği 50-60 Rc kadardır. Sertlik derecesi, çalışma ve sürtünme sıcaklığının artışı ile doğru orantılı olarak azalır. Takım çeliği kalemler, genellikle katersiz bağlanan kalemler olarak tercih edilir.
Yüksek hız çeliği (HSS) kalemler
İçinde; % (2,20,14 W, 1 Mo, 2 V, 5 Co (H 14-1-2-5)… gibi I metaller olan alaşımlı asal çelikten yapılan kalemlerdir. HSS (High Speed Steel) ile adlandırılırlar. Hız çeliği kalemlerin dayanımı yüksektir. Yüksek hız çeliği kalemler; 60 Rc sertliği, 600°C sıcaklığa kadar etkilenmeden korur.
HSS kalemler, Standart kare kesit ölçülerine göre (8,10,12 mm) seçilir.
Sert Metal Uçlu Kalemler
Bu kalemler, seri işler için daha uygundur. Çok sert gereçleri işleyebilme ve yüksek ısıda çalışma özelliği taşır. Bu yüzden yüksek kesme hızlarında çalışabilirler. Uçlar, kalem gövdesine sert lehim yapılarak veya vidalanarak kullanılır. Bir ucun ömrü, kesici ağız sayısıyla orantılı olarak artar. Sert metal uç, i kırılgan olduğundan vuruntuya dayanmaz. İlgili diyagramdan görüleceği gibi, sert metal uçlu kalemler; 80-90 Rc sertliği, 800 – 900°C ye kadar korur.
Sert metal uçlar yapılırken, toz hâldeki bazı metal karpitleri (karbürleri), I birleştirici kobalt ile karıştırılarak preslerde kalıplanır. Sonra özel fırınlarda 1400 – 1600° de pişirilerek sertleştirilir. Bir sert metal ucun malzemesine ait bileşim oranı şöyle örneklenebilir:
Wolfram karpit (WC): % 29-92
Tantal karpit (TaC) : % 2-65
Kobalt (Co) : % 4-18
Sert metal uçlar, kullanma gruplarına göre; P (mavi), M (sarı), K (kırmızı) olarak işaretlerle belirlenmiştir.
Piyasada pek çok makine imalatçısı bu tip uçları ”elmas uç” diye adlandırmaktadır. Ancak elmas uçlar aşağıdaki bölümde göreceğiniz üzere, görünüşleri ve işleme kapasiteleri daha farklı kesicilerdir.
Seramik Uç Kalemler
Seramikten yapılan ve manyetik özelliği olmayan sert kalemlerdir. Yapılışı sert metalinkine benzeyen seramik kalem uçları, alüminyum oksit (AL2Û3) ile TİC (titan karbür)den yapılır ve sert metalden daha serttir.
Seramik kalemler, 1500°C den yüksek sıcaklıkta çalışabilecek 85-95 Rc sertliğe sahiptir. Seramik uç, köreldiğinde bilenmez; ömrü bitmiş demektir.
Elmas Uçlu Kalemler
En sert kalemler olup, çok yüksek kesme hızında ince talaş için kullanılır ve çok sert malzemeleri (özel alaşımlı çelikleri, sert taşları…) işler. Elmas kalemlerin sertliği 100 Rc dir.
Elmas uçlar, yapay olarak (monokristal, MKD) veya elmas tozunun (polikristal, PKD) sinterlenmesi ile yapılır. Sinterleme işlemi; sert metal uç üzerine 0,5-1,5 mm kalınlığında kaplanan elmas tozunun, özel fırında pişirilmesiyle olur.
Kullanma Yerlerine Göre Torna Kalemleri
- Kaba talaş kalemleri: Kaba talaş alma ve benzeri tornalama işlemleri için kullanılır.
- İnce talaş kalemleri: İnce talaş alma ve tamamlama işlemleri için kullanılır. Kalemin ucu, düz (geniş) bilenerek çok ince talaş alma işlemi için (perdah kalemi olarak) kullanılabilir.
- Yan kalemleri: Alın yüzey ve kademe tornalama (bazı durumlarda kaba talaş kalemi gibi) kullanılır.
- Kanal kalemleri: Kanal (oluk) ve benzeri tornalama işlemlerinde kullanılır.
- Keski kalemleri: Kesme ve bölme işlemlerinde kullanılır.
- Profil Kalemleri: Belli profilde (biçimde) yüzeyleri işlemek için kullanılır.
- Delik kalemleri: Deliklerin tornalanmasında kullanılır.
- Vida kalemleri: Vida dişlerinin açılmasında kullanılır.
- Özel kalemler: Bazı özel tornalama işlerini yapmak için kullanılır.