Bu yazımızda, hidrolik sistem uygulamalarına örnek olarak matkap tezgahında parça sıkma için basınç ayar valfli bir uygulamaya yer vereceğiz. Örnek sisteme ait hidrolik devre elemanlarını tespit edip hidrolik devre şemasını oluşturacağız.
Basınç ayar valfi hidrolik uygulaması
Bir matkap tezgahında iş parçasını sıkıştırma ve delme işlemlerindeki hareket ve güç iletimi hidrolik olarak yapılmaktadır.
Hidrolik sistemde, sıkıştırma (A), ve delme (B) işlemindeki hareket ve güç iletimini temin eden iki silindir mevcuttur.
İş parçaları için değişik sıkma kuvvetleri gerektiği için, A silindirindeki sıkma basıncının, değişik basınç değerlerine ayarlanabilmesi gerekmektedir. Bunun için basınç ayar valfi kullanılır.
Basınç valfleri, bir hidrolik sistemde veya hidrolik sistemin bir bölümünde, basıncın ayar ve kontrol edilmesini sağlar.
Basınç ayar valfleri
Bu valflerle, giriş basıncı, daha düşük çıkış basınçlarına düşürülür. Valfin çıkışındaki basınç değeri, kontrol basıncı olarak esas alınır. Bu valfler sakin konumda açıktır. Buradaki uygulamada 2 yollu basınç ayar valfi kullanılmaktadır.
Basınç ayar valfi devre şeması (yukarıda)
Basınç ayar valfi kesiti (yukarıda).
Ön düşünce olarak devre şeması
Buradaki devre şemasında, önce 4/2-yönlendirme valfine (1.1) kumanda edilir. Sıkıştırma silindirinin A piston kolu hareket basıncı ile ileri hareket eder. Piston kolu iş parçasına ulaştıktan sonra, maksimum 50 bar olarak ayarlanmış olan sistem basıncı, sisteme hakim olur.
Daha sonra delme işlemi için, silindir B nin piston kolu, 4/3 yönlendirme valfine (2.1) kumanda ederek, ileri hareketine başlar. Piston kolu ileri hareketini yaparken, silindirdeki hareket basıncı tüm sisteme hakim olur. Bu ise, sıkıştırma silindirinde de basıncın düşmesi anlamına gelir.
Basınç sınırlama valfi ile ayarlanan maksimum basıncın, delme işlemi için gerekli olduğu, ve uygulamada belirtildiği gibi, sıkma işlemi için değişik basınçlar istendiği bilinmektedir. Bu isteklerin gerçekleşmesi için, sıkma işleminde kullanılan silindirin önüne bir basınç ayarlama valfi yerleştirmek gerekir.
Basınç ayar valfli devre şeması
Aynı şekilde, basınç ayarlama valfi ile genişletilen devre şemasında da, sıkma, silindirinin piston kolu iş parçasına ulaşıncaya kadar piston kolu hareket basıncı ile ileri hareket eder. Piston kolu iş parçasına ulaşınca basınç yükselir ve basınç ayarlama valfinin çıkışındaki kontrol hattı üzerinden ayarlama pistonuna etki eder. Ayarlama pistonu akışı kapamaya başlar. Böylece basınç ayarlama valfi (BAV) sıkma etkisi gösterir. BAV dan sonra, ayarlanan değere ulaşıncaya kadar basınç yükselir. Ayarlanan değere ulaşınca valf tamamen kapanır. Valfin önünde, ayarlanan sistem basıncına ulaşıncaya kadar, basınç yükselmeye devam eder
4/3-yönlendirme valfine (2.1) piston kolunun ileri hareketi için kumanda edilince, sistem basıncı delme silindirine ait pistonun hareket basıncına düşer. Bu ise BAV önünde de basıncın düşmesine neden olur. Valilerdeki kaçaklar nedeniyle de BAV önünde basınç düşebilir. Sıkma basıncının düşmesi ayarlama pistonu na etki eder ve böylece valfin açılmasına neden olur. Bu durumu önlemek için, BAV önünde, arzu edilen sıkma basıncından daha yüksek bir basıncı garanti etmek gerekir.
Delme silindirinin pistonu düşük basınçta hareket ettiğinden, basınç ayarlama valfinin önünde basınç düşmesi meydana gelir. Sistem basıncını, delme işle mindeki ileri hareket esnasında yüksek tutabilmek için, 2.1 nolu yönlendirme valfinin önüne bir direnç yerleştirmek başka bir imkan olarak düşünülebilir.