Hidrolik pnömatik sistemler kategorisinde bu yazımızda, endüstrinin bazı alanlarında Makine takım tezgahları gibi, hidrolik sistemleri bünyesinde barındıran makinaların sistemlerini inceleyeceğiz. İş tezgahlarındaki hidrolik sistem uygulamaları,Vargel tezgahındaki hidrolik sistem,vargel tezgahı hidrolik devre şeması, hidrolik planya tezgahı,planya tezgahı hidrolik devresi.Taşlama tezgahının hidrolik devresi. hidrolik frezenin çalışma sistemi gibi konuları inceleyeceğiz.
İş tezgahlarında Hidrolik Sistem Uygulamaları
Hidrolik sistemlerin diğer istemlere göre daha ucuz, bakım ve onarımı daha kolay emniyetli, istenildiği gibi hız ve yön kontrolünün yapılabilmesi mekanik sistemlerin yerine kullanılmasını sağlamıştır. Ayrıca programlanabilir kontrol sistemlerine uygulanması hidrolik sistemlerin endüstriyel alanda kullanılmasını ve yerleşmesini sağlamıştır. Makina endüstrisinde kullanılan makinaların tümü ve bazı aparatları hidrolik sistemlerle çalışır hale getirilmiş ve endüstride büyük uygulama alanı bulmuştur.
HİDROLİK VARGEL TEZGAHI
Bilindiği gibi vargel tezgahlarında kesici doğrusal olarak ileri-geri hareket yaparak, tezgah tablasına sabitleştirilmiş iş parçası üzerinden talaş kaldırarak üretim yapar.
Hidrolik vargel tezgahlarında hareket hidrolik pompanın sıkıştırdığı akışkan tek kollu hidrolik silindirlerde doğrusal harekete dönüştürülür. Dolayısıyla silindirin piston koluna bağlı bulunan kesicide (kalem) doğrusal hareket yapar.
Vargel tezgahındaki hidrolik sistem
Hidrolik Vargel tezgahı çalışma sistemi.iş tezgahlarında hidrolik sistem uygulamaları konusunun güzel bir örneğidir.
Hidrolik pompadan gelen akışkan emniyet valfından belli bir basınç değerinde geçerek yön kontrol valfine girer. Yön kontrol valfından seçen akışkan silindire girerek pistonu ileriye (+ ) iter. Piston koluna bağlı olan kesici (kalem) ileriye giderek kesme yapar. Vargel tezgahının kursu dayamalar vasıtası ile ayarlanır. Kesici kurs sonuna geldiği zaman yön kontrol valfinin kumanda kolu dayamaya çarpar ve valfin konumu değişir. Yön kontrol valfinin konumu değiştiği zaman piston ve piston kolu na bağlı bulunan kesici geriye ( – ) gider.
Vargel tezgahının hidrolik silindiri tek kollu olduğundan tezgahın ileri hareketi yavaş, geriye hareketi daha hızlıdır. Çünkü aynı pompadan gelen akışkan hidrolik silindirin piston kolu tarafını diğer tarafa göre daha çabuk doldurur.
HİDROLİK PLANYA TEZGAHI
Metallerin işlendiği talaşlı üretim sanayinde kullanılan planya tezgahları ile taşlama tezgahları sistem olarak birbirlerine benzerler. Planya tezgahı ile vargel tezgahının farkı , Planya tezgahında kesicinin sabit, iş parçasının hareketli olmasıdır. Bu nedenle planya tezgahlarında daha büyük ağırlıkta ve daha büyük boyut ölçülerine sahip işler yapılır.
Planya tezgahlarında tezgahın tablasını hareket ettiren hidrolik silindir çift etkili silindirdir. Planya tezgahının tablası büyük ve ağır olduğundan ve büyük ağırlıktaki yükler bağlandığından hidrolik sistem için daha güçlü pompaya ve daha büyük hacimli yağ deposuna ihtiyaç vardır. Planya tezgahı üretilirken tezgahın maksimum kapasitesine göre hidrolik pompa ve yağ deposu hesaplanarak üretilir.
Hidrolik planya tezgahında tezgah tablası çift kollu iki hidrolik silindir sayesinde hareket eder. Hidrolik pompanın hidrolik sisteme gönderdiği basınçlı akışkan çift etkili silindirin pistonunun ileri hareket ettirir ve dolayısıyla tezgahın tablosu ileri hareket eder. Piston geri hareket yaptığında da tezgahın tablasıda geriye hareket eder. Çift kollu silindirlerde her iki yöndede piston hızı eşittir.
Tezgahın tablasına bağlanan iş, tezgah tablası ileriye giderken kesme yapıyorsa ve geri gelirken daha hızlı gelmesi istenebilir. Bu durumda veya tezgah tablasının hızının her iki yönede istenilen miktarda ayarlanabilir akış kontrol valfleri bağlanarak hız ayarı yapılır. Planya tezgahlarının tablasının kıırs boyu büyük olduğundan burada kullanılacak hidrolik silindirlerin boyları da büyüktür.
Planya tezgahının iş tablası ve üzerine bağlanan işin büyük ve ağır olması, tablanın hareketi için büyük kapasiteli iki hidrolik silindir sayesinde yapılır. Silindirlerin ileri ve geri hareketi aynı anda olur. Planya tezgahında ki hidrolik silindirler aynı yön kontrol valfi ile kontrol edildiği gibi ayrı ayrı yön kontrol valfleri ile de kontrol edilebilir. Devrede bulunan akış ve basınç kontrol valfleri ile akışkanın basıncı ve tezgah tablasının hızı kontrol edilebilir.
HİDROLİK TAŞLAMA TEZGAHI
Talaşlı üretim sanayisinde üretim makinalarının en hassaslarından biriside taşlama tezgahlarıdır. Bu nedenle taşlama tezgahları çalışırken gürültüsüz ve titreşimsiz çalışmalıdır.Bunun için şimdiye kadar üretilen taşlama tezgahlarının hemen hemen hepside hidrolik sistemlerle çalışırlar.
Hidrolik sistemler taşlama tezgahlarında tablanın ileri geri hareketini, taşın işe yaklaştırılması ve uzaklaştırılmasını ve işin iki punta arasında bağlanması için kullanılmaktadır. Bunların hepsi aynı hidrolik sisteme bağlı hidrolik pompanın pompaladığı akışkanın, çeşitli hidrolik devre elemanları sayesinde sisteme dağıtım ve kontrolü ile gerçekleşir. Biz hidrolik taşlama tezgahının tablasının doğrusal olarak sağa ve sola hareketini inceleyeceğiz.
Taşlama tezgahı hidrolik devresinin kabaca çizimi ve devrenin şematik gösterimi. hidrolik sistem uygulamaları konusuna güzel bir örnektir.
Hidrolik taşlama tezgahı ile vargel tezgahının farkı, taşlama tezgahının tablasını hareket ettiren silindir çift kolludur. Bundan dolayı taşlama tezgahının tablasının hızı her iki yönde de aynıdır. Tablanın hızını kontrol etmek için akışkanın yolu üzerine bir ayarlanabilir akış kontrol valfi konulur. Hidrolik taşlama tezgahının tablasını hareket ettiren silindir yastıklı silindirdir.
HİDROLİK FREZE TEZGAHI
Freze tezgahlarında işin bağlandığı tezgah tablası sağa —sola, ileri— geri ve aşağı – yukarı olmak üzere üç boyutlu olarak hareket eder. Tezgah tablasının üç yöne hareketi mekanik sistemlerle olduğu gibi hidrolik sistemlerle de olur. Kopya freze tezgahlarında tezgah tablasının her boyuttaki hareketi hidrolik silindirler sayesinde yapılmaktadır. Hatta freze tezgahlarına iş bağlanması freze çakısının ileri—geri, sağa-sola ve aşağı— yukarı hareketi de hidrolik sistemler ile yapılmaktadır.
Yukarıdaki şekilde üniversal freze tezgahının tablasının sağa-sola hareketinin kesit resmi ve devrenin sembol resmi görülmektedir.
Hidrolik freze tezgahının çalışma sistemi
Hidrolik pompadan gelen akışkan yön kontrol valfinden geçerek silindire girer ve freze tezgahının tablasını ve tablaya bağlı olan iş parçasını ileriye doğru iter. Bu esnada freze çakısı iş üzerinden talaş kaldırır. Yön kontrol valfinin konumu değiştirildiği zaman tabla geriye hareket eder. Ayrıca akışkanın yolu üzerine konulan bir ayarlanabilir akış kontrol valfi ile tabla hızı istenilen değere ayarlanabilir.
HİDROLİK PRES TEZGAHLARI
Hız kontrolünün is tenildiği gibi yapılabilmesi, sistemin basit ve kontrol edilmesinin çok kolay olması, çok büyük güçler üretilebilir olması ve uzaktan kumanda edilebilmesi hidrolik sistemlerin pres tezgahlarında kullanılmasını sağlamıştır.
Hidrolik pres tezgahının çalışma sistemi
Yukarıda görülen pres tezgahında, erkek kalıbın bağlandığı pres başlığı yukarı konumdadır ve basılacak veya bükülecek parça kalıba yerleştirilmiş durumdadır. Yön kontrol valfinden gelen yağ depoya dönmektedir. Yön kontrol valfi 1. konuma getirildiği zaman valften geçen akışkan 1 nolu silindirlere girerek (hızlandırma silindirleri) pistonları aşağıya hareket ettirir.
Bu esnada 2 nolu güç silindirinin içine açık depodan yağ dolar. Pres kalıbı iş parçasına bastığı zaman sistemin basıncı presleme işlemine yeterli gelmeyeceğinden silindir hareketleri kısa bir süre durur. Bu sırada sistemin basıncı yükseleceğinden pompadan gelen basınçlı akışkan pilot kontrollü sıralama valfini (5) açar ve güç silindirine (2) girer. Basıncı yükselen 2 nolıı silindir tezgaha basma yada bükme işlemini yaptırır.
Yön kontrol valfi 2 nolu konuma getirildiği zaman pompadan gelen basınçlı akışkan 1 nolu hız silindirlerine girer ve pistonları yukarıya iter. Aynı yoldan alınan hidrolik sinyal 4 nolu pilot kontrollü çek valfi açarak 2 nolu silindirdeki yağın açık depoya dönmesini sağlar. Böylece pres erkek kalıbı yukarıya kalkar ve 2. işleme devam edilir.