Makine teknolojisinde kasnaklar ,kayış kasnak sistemleri önemli yere sahiptir .kasnak çeşitleri kullanım alanları nelerdir ? Bu yayınımızda buna değineceğiz .
Kullanılış amacına göre kasnak çeşitleri
Makine teknolojisinde kullanılış amacına göre kasnakları, üçe ayırabiliriz:
Güç ve Hareket Kasnakları
Güç ve hareket kasnakları, makine teknolojisi alanına giren-girmeyen her yerde karşımıza çıkan kasnaklardır. Bu nedenle; kasnak dendiği zaman, aklımıza önce bunlar gelir.
Bu tür kasnaklar kayış, tel halat… gibi araçların yardımıyla güc ve hareketin, bir milden diğer bir mile ulaştırılmasını sağlar.
Güc ve hareket kasnaklarının, yukarıdaki amacın dışında, değişik dönme sayıları elde etmek isteğine de uyabilmeleri için, değişik biçimlerde yapılırlar. Şöyleki;
- Düz kasnaklar,
- Merdivenli (Kademeli) kasnaklar,
- Konik kasnaklar.
Bunları, sıra ile tanıyalım.
A — Düz kasnaklar :
Düz kasnaklar, kendilerini taşıyan mile kama, cıvata… gibi elemanlarla bağlı iseler, (Sıkı kasnaklar) veya (Bağlı kasnaklar) denir. Millerine bağlanmamış; mili döndüğü zaman dönmeyen veya miline hareket veremeyen kasnaklara da (Avara kasnak) veya (Serbest kasnak) denir.
Avara düzeninde, bu iki tür kasnak, yan yana bulunur.
Avara kasnağın rahat çalışabilmesi ve ömürünü uzatabilmek için göbek kısmına, yatak olmaya elverişli gereçten bir burç geçirilir veya buraya, iki adet radyal rulmanlı yatak yerleştirilebilir.
B — Merdivenli kasnaklar :
Merdivenli kasnaklar, iki veya daha fazla ve değişik çaplı düz kasnağın, birleştirilmiş durumu gibidir .
Merdivenli kasnaklara, (Kademeli kasnaklar) veya (Basamaklı kasnaklar) da denir.
Merdivenli kasnaklara, (Kademeli kasnaklar) veya (Basamaklı kasnaklar) da denir.
Birbirini döndüren merdivenli kasnakların karşılıklı çapları toplamı, birbirine eşit ve sabittir (Şekil: 14). Yani:
D1 + D’1 = D2 + D’2 = D3 + D’3 = sabittir.
Böyle olmasaydı, hareket alan kasnağın dönme sayısını değiştirmek gerektiğinde, sonsuz kayış kasnak ekseninde kaydırılınca; başka bir kademeye geçmeyecek veya bol gelecekti.
C — Konik kasnaklar :
Çevre kısmı kesik koniye benzeyen kasnaklara, (Konik kasnaklar) denir . Kasnağın konik tornalama (A) açısı, (12°) veya (15°) olur.
Konik kasnaklan işletimde kullanabilmek için, iki özdeş kasnağı birbirine göre karşıt olarak yerleştirmemiz gerekir.
Konik kasnaklar, küçük güçlerin kademesiz olarak iletimi istenen yerlerde kullanılır. Kayış, okların yönünde kasnakların üzerinde kaydırılarak, döndürülen kasnağın dönme sayısı değiştirilir.
Kayış, kasnakların ortasında iken, döndürülen kasnağın dönme sayısı, döndüren kasnağın dönme sayısına eşit olur. (kayış kayması düşünülmezse)
Konik kasnaklarda kayış çapraz takılarak ta , diğer yönde hareket elde edilebilir. Kasnaklar konik olduğu için her noktanın çevre hızı değişiktir. Kayışın fazla zarar görmemesi için, dar olması gerekir. (Kayış genişliğinin en fazla 60 mm. olması, tavsiye edilir.)
Konik kasnaklar, daha fazla kâğıt endüstrisinde kullanılır
KILAVUZ KASNAKLAR
Hareket ulaştıran millerin eksenleri birbirine paralel değil veya paralel olduğu halde güc ve hareket kasnakları birbirine göre kaçık ise, kayış atmasını önleyebilmek için, (Kılavuz kasnaklar) kullanılır. Kılavuz kasnaklar kayışa yön verdiklerinden bunlara, (Yöneltici kasnaklar) da denir.
GERGİ KASNAKLARI
Kayışın, kasnak üzerinde kaymasını azaltabilmek amacıyla
sarılım açısını büyütebilmek ve kayışı sürekli olarak gergin tutabilmek için kullanılan kasnaklardır .
Gergi kasnakları, düz ve avara kasnaklardandır.
Yapımlarına göre kasnak çeşitleri kullanım alanları
Kasnakları, yapımlarına göre ikiye ayırabiliriz:
I — Yekpare kasnaklar
II — Parçalı kasnaklar
I — Yekpare kasnaklar :
Bir parçadan yapılmış kasnaklara, (Yekpare kasnaklar) denir
Yekpare kasnakların yapımı kolay olduğu için, çok yerde karşılaşabiliriz.
Kasnağın takıştırılması (Montajı) bir özellik göstermiyor ve çapı küçükse, yekpare yapmamız uygundur.
II — Parçalı kasnaklar :
İki parçanın birleştirilmesi sonucu kasnak oluşuyorsa, (Parçalı kasnak) denir.
Parçalı kasnaklar, birçok bakımdan, yekpare kasnaklardan üstündür. Şöyleki;
A — Parçalı kasnakların yerine takılışı ve sökülüşü kolaydır. (Transmisyon milinin herhangi bir yerine kasnak takmak veya buradaki kasnağı çıkarmak istiyoruz. Kasnak yekpare ise, transmisyon mili yatakları, kavramalar, diğer kasnaklar… sökülmesi gerekir. Bu işlemin ne kadar yorucu ve zaman alıcı olduğunu, biliriz. Parçalı kasnaklar ise bunlara gerek göstermeden, çok kısa zamanda takılıp, sökülebilir.)
B — Kasnak çapı büyük (Özellikle, D >1000 mm.) ve çevre hızı (V > 32 M./San.) olan dökme demir (Font) yekpare kasnaklar, döküm sonrası gerilmeleri ve merkezkaç kuvvetinin etkisiyle parçalanabilir. Parçalı yapılan kasnaklarda ise döküm sonrası gerilmeler, önemsenmeyecek kadar azdır.
C — Çok büyük yekpare kasnakları dökebilmek için, kupol ocağının kapasitesi elverişli ve vinç düzeni bulunan, bir dökümhaneye gerek vardır.
D — Özellikle, büyük çaplı kasnaklar parçalı yapıldıklarından, bunların taşınmaları, yerlerine takılması veya sökülmesi, yekpare olanlara göre, önemli kolaylık sağlar.
Parçalı kasnaklan daha iyi anlayabilmek için, gereçlerinin cinsine göre, birkaç örnek verelim.
Parçalı döküm kasnaklar :
Parçalı döküm kasnak deyimiyle, dökme demir veya alüminyumdan dökülerek oluşturulan ve sonradan iş tezgâhlarında işlem gören kasnaklar, demek isteniyor.
Döküm kasnaklar, iki parçalı olarak yapılır. Kasnağın iki parçası, kollar üzerinden veya kollar arasında birbirine bağlanarak, birleştirilir.
daki birleştirme daha sağlam bir yol olduğundan ı daha fazla uygulanır.
Parçalı döküm kasnaklar, yekpare olarak döküldükten sonra ortadan kesilerek, ikiye ayrılabilir. (Buna, kasnağın patlatılması denir, kasnağın iki parçası az yerden birbirini tutar durumda dökülür ve bu kısımlar kesilince, kasnak iki parçaya ayrılır.)
İspitin iki büyük ve ayrıca (D) parçası, (E) ile gösterilen dökme demirden yapılmış ispiti destekleyen kısmı ile kırlangıç kuyruğu dişi kısmı da, kalın çelik saçtan yapılmış ispit üzerindedir. İspitin iki büyük parçası ayrıca; (B) cıvataları ile birbirine bağlanmaktadır.
Parçalı çelik kasnaklar:
Parçalı çelik kasnaklarm ispit kısmı, çelik saçtan yapılır. Kayışın kasnak üzerinde kayması, ısııjma oluşturur. Bu ısın mn kayışa zararlı olmaması ve havaya iletilebilmesi için, I sacının (Z) kalınlığı, aşağıdaki formüllerle hesaplanır.
EN AZ = Z = D/300+2
EN FAZLA= Z = D/300+3
Önemli: Kasnağın ispit çapı (D) nin birimi, milimetre olduğu halde, formüle uygulamalıyız.
Ağaç kasnaklar :
Ağaç kasnaklar, küçük güçlerin ulaştırılmasında kullanılır ve (TS) nın dışında bırakılmışlardır. Kasnağın ispit kısmı, birçok dilimler, lifleri karşıt olacak şekilde tutkallanmasıyla, elde edilir.
Ağaç kasnaklar iki parçalı olur ve milleriyle birleştirilişi, iki veya dört adet cıvatayla, kama kullanmaksızın yapılır. (Cıvatalar sıkıldığı zaman kasnağın iki parçası arasında, bir aralık bulunmalıdır.)