Yay, gerildiği zaman enerji depo eden ve serbest bırakıldığında germek için sarfedilen enerjiyi aynı miktarda geri veren bir makina elemanıdır.
Kalıpçılıkta en çok kullanılan yaylar basınç, çekme ve burma (burulma) yaylarıdır. Yay yapımında kullanılan tel kesiti dairesel, kare veya dikdörtgendir. Yaylar genellikle baskı plâkalı delme, kesme, bükme, çekme ve benzeri kalıplarda kullanılır.
Ayrıca yaylar, itici pimli veya plâkalı kalıplama işlemlerinde olduğu gibi dayama sistemlerinde ve diğer ilerletme aygıtlarında kullanılır.
Yukarıdaki resimde küçük tonajlı kalıplar için dairesel kesitli ve orta tonajlı kalıplar için kare veya dikdörtgen kesitli basınç yaylarını görüyoruz.
Yukarıdaki şekilde dairesel kesitli çekme ve burma yayları gösterilmektedir.
Daha geniş bilgi “Türk Standardlan Enstitüsü Yayımlan TS 1440, 1441, 1442 ve TS 1443” den alınabilir.
Yukarıdaki çizelgelerde 16 mm çapa kadar dairesel kesitli, 50 mm çapa kadar kare kesitli yayların ölçüleri ve basılma kuvveti verilmiştir.
Standard silindirik başlı altı köşe oyuklu metrik civata ölçüleri aşağıdaki çizelgede verilmiştir.
Kauçuk veya sert lastikler
Üretim sayısı düşük küçük tonajlı delme, kesme, bükme, çekme ve benzeri kalıplarda kauçuk (lastik) baskılı sıyırıcı veya baskı plâkaları kullanılmaktadır. Aynı zamanda bükme kalıplarında dişi kalıp, şişirme kalıplarında zımba olarak kullanılan kauçuk kalıp elemanlan, kolayca şekil değiştirmekte ve kalıp açıldığı zaman eski konumuna gelebilmektedir.
yukarıdaki şekilde, baskı ve sıyırıcı plâkası olarak kullanılan kauçuk kalıp elemanı ve ana ölçüleri gösterilmektedir.
Ayrıca Yukarıdaki çizelgede, delme kalıplarında kullanılan kauçuk baskı plâkası ölçüleri ve baskı kuvveti verilmiştir.