Pnömatik sistemlerde, basınçlı havanın elemanlara gönderilmeden önce temizlenmesi, basıncının düzenlenmesi ve yağlanmasını sağlayan devre elemanlarına şartlandırıcı denir.
Pnömatik Şartlandırıcının Kısımları
Kompresörden gelen havanın içindeki yağ artıkları, su buharı, toz ve pisliklerin sisteme gitmesi pnömatik elemanların çalışmasını engeller, verimini düşürür ve çabuk bozulmasına sebep olur. Bunu engellemek için ; her pnömatik makine veya sistemden önce bir hava şartlandırıcısı bulunur. Pnömatik şartlandırıcı dört elemandan meydana gelir:
- Su ayrıştırıcılı filtre
- Basınç ayarlayıcı
- Yağlayıcı
- Manometre
1-Filtre
Kompresörden elde edilen basınçlı hava kirlidir. Kirliliğin sebebi atmosferden emilen havadaki toz, kir ve nem olabileceği gibi, kompresörden kaynaklanan yağ ve metal parçacıkları olabilir. Kirliliğin en önemli nedenlerinden biri hava kazanı veya dağıtım hattıdır. Hava içindeki yabancı maddeleri ayrıştıran elemanlara “filtre” adı verilir.
Filtre, kompresörden gelen hava içerisindeki yabancı katı parçacıkların temizlenmesini sağlar. Ayrıca bu bölüm içerisinde su ayrıştırıcısı bulunması durumunda yoğunlaşma suyu da ayrıştırılır. Filtre kabına çarparak yoğunlaşan su damlacıkları, kabın alt tarafında toplanır. Birikintinin boşaltılması için otomatik ya da elle boşaltmalı düzenekler kullanılır.
Hassasiyet gerektirmeyen uygulamalarda 40μ’ luk (1μ=0,001mm) filtreler yeterlidir. Eğer filtre 50oC üzerinde ya da 10 bar üzerinde kullanılacaksa, ortamda solvent buharı varsa ve yüksek debi geçirgenliği söz konusu ise filtreler metal gövdeli olarak seçilmelidir.
2-Basınç Ayarlayıcı
Basınç düşürme(ayar) valfinin görevi, kompresörden gelen, dalgalanmalara sahip ve istenen değerden daha büyük olan giriş basıncını hemen hemen sabit ve ayarlanabilen havayı daha küçük bir değere indirgemektir. Aynı zamanda sistemdeki basınç dalgalanmalarını da engeller.
Kullanıcıya farklı basınçlarda havanın gitmesi demek; hız, kuvvet gibi değişkenlerin farklı olacağı anlamına gelir; doğal olarak yapılan iş her çevrim sonunda farklı olacaktır. Bu yüzden basınç dalgalanmalarının engellenmesi önemlidir.
3-Yağlayıcı
Hava içindeki nemin devre elemanlarına zarar vermemesi, sürtünme kuvvetini azaltmak ve sızıntıları önlemek amacıyla devre elemanlarının yağlanması gerekir. Yağlayıcılar “Ventüri İlkesi” ne göre çalışır.
Yağlayıcının görevi, basınçlı hava içerisine toz halinde bir miktar yağ karıştırmaktır. Böylece pnömatik elemanların sürtünme sonucu aşınması engellenir. Bu işlemde gereğinden fazla yağ karıştırılmamalıdır, çünkü hassas delikler tıkanabilir ve çevre kirliliği oluşur.
Yağlama kalitesi havanın engele çarpması sonucu giriş ve çıkış arasındaki basınç farkına bağlıdır. Bu ifadeden anlaşılacağı gibi bu tip yağlayıcılar basınç farkına göre çalışmaktadır ve enerji kaybına yol açar.
Debi arttıkça basınç farkı artar. Basınç farkı arttıkça yağlama miktarı artar. Debi ile yağlama miktarı arasında belirli bir oran olduğu için bu tür yağlayıcılara “oransal yağlayıcı” adı verilir.
İhtiyacımıza en uygun yağlayıcıyı seçebilmek için debi-basınç düşümü grafiklerine göre seçim yapılmalıdır. Gerekenden daha büyük yağlayıcının seçilmesi durumunda yeterli basınç düşümü sağlanamayacağı için yağlama yapılamaz. Gerekenden küçük yağlayıcı seçilmesi durumunda aşırı bir basınç düşümü olacağı için enerji kaybı oluşacaktır.
4-Manometre
Manometre, mekanik düzenekle çalışan, ölçülen basınç değerini gösterge üzerinde gösteren ölçü aletidir.
| 0-0,6 | 0-1 | 0-1,6 |
| 0-2,5 | 0-4 | 0-6 |
| 0-10 | 0-16 | 0-25 |
| 0-40 | 0-60 | 0-100 |
| 0-160 | 0-250 | 0-400 |
| 0-600 | 0-1000 | 0-1600 |
Manometreler çaplarına, bağlantı türlerine (alttan bağlantı, arkadan bağlantı), ölçüm aralıklarına ve çalışma sistemine (burdon tüplü, diyaframlı vb. gibi) göre çeşitlere ayrılır. Endüstriyel sistemlerde en fazla kullanılan manometre türü “burdon tüplü” manometredir.