Baskı plâkaları genellikle delme, delme-kesme ardışık, delme-kesme birleşik, bükme, çekme ve benzeri kalıplarda kullanılır. Baskı plakaları daha çok yay baskılı, lastik (sert kauçuk) baskılı, büyük kalıplarda hidrolik veya pnömatik baskılı olarak yapılır.
Baskı plakalarının yapım amaçlarım şu şekilde sıralayabiliriz;
- Şerit malzemeye baskı yaparak tutması ve sıyırıcı plâka görevi yapması istenen kalıplarda,
- Ters çalışan (Alt tablası hareketli) kalıplarda,
- İşlem safhaları görülmesi gereken açık kalıplarda,
- Baskı ve zımba kılavuz plâkası olarak görev yapan birleşik kalıplarda,
- Çıkarma (İtici) plâkası olarak kullanılması gereken kalıplarda,
- Kalıplama işleminin hassas ve saç malzeme kalınlığının az olduğu za manlarda kullanılır.
Baskı plakası kalınlıkları genellikle baskı kuvvetine bağlı olarak seçilmektedir. Bu nedenle, kalın baskı plakalarının faydalarını şu şekilde sıralayabiliriz.
- Baskı plakası çerçevesi ile zımba üzerindeki sürtünme yüzeyinin fazla olduğu zamanlarda, baskı plâkası çarpılmaz.
- Kalım baskı plakası, baskı kuvvetini sağlayan uzun boylu yaylara yataklık yapar.
- Değişken kuvvetlere karşı dayanıklıdır.
- Baskı plâkası çerçevesi ile sürekli temas halindedir.
Baskı plakasının açılıp kapanma yüksekliği veya baskı plakası hareket sahası, kalıp kurs boyuna uygun olarak tasarlanır.
Baskı plâkası bulunan kalıbın açık konumu
Yukarıdaki şekilde, kalıbın kapalı ve açık konumuna göre baskı plâkası hareket sahası veya baskı plakasına etki eden yayın basılma yüksekliği gösterilmektedir.
X = A + B + T veya X =H – H1
Baskı plakalarına etki eden yayın flambaja uğramasını önlemek için, yaya kılavuzluk yapan kalıp üst plâkasındaki delik derinliği fazla alınır. (Yukarıda solda). Baskı plâkası kurs boyunun fazla olduğu zamanlarda, yayın flambaja uğramasını kılavuz pimi önler. (Yukarıda sağda)
Baskı kuvvetini sağlayan yayın flambaja uğramasını önlemek ve baskı plakasına kılavuzluk yapmak amacıyla baskı plâkası cıvatası kullanılır. Cıvatanın baskı plâkasına montajı ve çalışma konumu yukarıdaki şekilde gösterilmektedir. Baskı plakası kalınlığının az olduğu durumlarda baskı plâkasını zayıflatmamak ve yayın flambaja uğramasını önlemek amacıyla yay koruyucu burcu kullanılır.
Baskı plâkası kalınlığı 25 mm den az olmamalıdır. Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi kalıp kapandığı zaman baskı plâkası çerçevesi şerit malzeme üzerine basmamalıdır.
Baskı plâkasının çarpılmasını önlemek veya düzgün basmasını sağlamak amacıyla baskı plakası çerçevesi ile baskı plakası arasındaki sürtünme yüzeyinin fazla olması tavsiye edilir.
Yukarıdaki şekillerde doğru ve hatalı baskı plakası tasarımları görülmektedir.
Kalın olmayan baskı plakalarını takviye etmek için baskı plâkası ilâve burcu kullanılır (yukarıda). Veya kalınlığı fazla olan baskı plâkaları inceltilir. (Aşağıdaki resim)
Yine aşağıdaki şekilde göreceğiniz üzere, bazı durumlarda baskı plâkası çerçevesi ilâve plâkalı yapılır.
Parçalı baskı plâkası çerçevesinin sağladığı faydalar
- Baskı plâkası çerçevesinin kalıp üst plakasına pim ve cıvatalarla montajı kolaydır,
- İlâve plâka, baskı plâkası çerçevesine merkezleme pimi olmadan monte edilebilir.
- Baskı plâkasının kalıp üst plakasından alınabilmesi için ilâve plâkanın sökülmesi yeterlidir,
- Baskı plâkası çerçevesinin parçalı olması, malzeme sarfiyatını azaltır.
Çok hassas çalışan kalıplarda, yukarıdaki şekildeki gibi baskı plâkası kılavuz pimleri veya aşağıdaki şekildeki gibi baskı plâkası kılavuz burçları kullanılır.
Bazı kalıplarda, kalıplanan parçanın kalıp içerisinden çıkartılması gerekir. Bu tip kalıplarda baskı plâkası, çıkarıcı (itici) plâka olarak da kullanılır. (Aşağıdaki resim)
Yukarıdaki şekilde yay baskılı itici plâkalı kalıp tasarımı gösterilmektedir.
Yay baskısı bulunmayan çıkancı (itici) plâka, pres vurucu başlığına bağlı olarak çalışır. Yukarıdaki şekilde küçük tonajlı kalıplar için itici plâkalı kalıp gösterilmektedir.
Yukarıdaki resimde büyük tonajlı kalıplar için itici plâkalı kalıp tasarımları ve ana ölçüleri gösterilmektedir.