Makine teknolojisi İmalat işlemleri / freze tezgahında bölme işlemleri silindirik malzemeleri eşit parçalara bölmek için kullanılır . Örneğin :Geleneksel yöntemlerle üniversal freze tezgahında Dişli çark imalatı.Bunun için basit bölme ve yedirmeli bölme olmak üzere iki yöntem vardır. Bu yazımızda basit bölme hesabı ve yedirmeli bölme hesabı gibi konulara yer vereceğiz.
Frezede iş parçalarının üzerine doğrusal bölme yapmak, kanal açmak, kremayer dişli açmak, çokgen yapmak gibi işlemler bölme işlemi diye tanımlanır. Bu işleri yapan yardımcı aparatlara da Bölme Aparatları denir.
Çevresel (Dairesel) Bölme
Silindirik parçaların çevresine belli açılarda kanallar ve deliklerin açılması, çokgen yapılması gibi işlemlere Çevresel Bölme denir. Basit bölme aparatı, bölme puntası, divizör gibi aygıtlarla yapılırlar.
Doğrusal Bölme
Çelik cetvel, kremayer dişli yapımı, peş peşe delinen delik ya da kanal açma işlemleri yüzeysel bölme işlemi ile gerçekleştirilir. Doğrusal bölme aygıtıyla yapılır.
Frezede Kullanılan Bölme Usulleri
Freze tezgahlarında yapılan bölme işlemleri kullanılan yardımcı aygıtlara göre adlandırılırlar.
1- Doğrudan Bölme
Basit bölme aparatlarıyla yapılmaktadır. Üçgen, dörtgen, altıgen, sekizgen… gibi doğrudan yapılabilen bölme işlemlerini içerir.
2- Dolaylı Bölme
Basit bölme aygıtlarıyla yapılamayan bölüntülerin, divizör delikli aynalarıyla yapılan bölme işlemleridir.
Frezede Kullanılan Bölme Aygıtları ve Kısımları
1- Basit Bölme Aparatı
Bu aygıtlar iş parçaları üzerinde doğrudan bölme işleminin yapılmasını sağlar. Aygıtların arka kısımlarına yerleştirilen delikli diskler, kertikli diskler vasıtasıyla bölme işlemi gerçekleştirilir. Delikli disklere geçen manivela parçaları bölüntünün yapılabilmesini sağlar. Basit bölme aygıtları freze tablasına „T‟civata, somun, saplamayla bağlanırlar. Basit bölme aparatı ; gövde, mil, delikli veya kertikli disk., ayna ya da puntadan oluşur.
2- Düşey Bölme Aparatı
Yatay bölme aparatı ile aynı özelliklere sahiptir. Üzerine ayna monte edilmiştir.
Çakı ekseni ile tabla ekseni birbiriyle paralel olması gerektiğinde alından yapılacak bölüntü ve delikler de kullanılır.
3- Açısal Bölme Aparatı
Çevresel bölme işlemlerinde, bölümler arasındaki adımlar (aralıklar) eşit olmadığı hallerde farklı bölme işlemi uygulanır. Bölümler arasındaki açısal değerlerin farklı adımlarda olması durumunda yapılır. Bu işlemlere Açısal Bölme adı verilir. Düşey bölme aparatlarının çevresinde açısal bölüntülü flanş bulunduğundan hesap yapmaya gerek kalmadan bölüntü yapılabilir. Delikli ayna olanlarında hesaplama yapılmalıdır. T civata, somun tablaya bağlanır. Gövde çevirme kolu, tabladan oluşur. Parçalar üzerindeki kanallara pabuç yardımıyla bağlanır.
4- Doğrusal Bölme Aparatı
Kremayerler ve cetveller ile eşit aralıklarla delinecek deliklerde kullanılır. Doğrusal bölme aparatı ; çevirme kolu, delikli tambur dişliler, tezgah tablasına bağlama parçası ve gövdeden oluşur. Tabla miline bir dişli takılır, bölme aparatı monte edilir. Tabla miline aparattan kumanda edilerek bölme yapılır.
5-Üniversal Bölme Aparatı (Divizör)
Dolaylı bölme işlemlerinin yapıldığı aparattır. Dişli çarkların açılmasında basit bölme aparatı ile yapılamayan bölüntüler de kullanılır.
Divizör; gövde, delikli ayna, çevirme kolu, makas, delikli ayna kuyruk mili, divizör kuyruk mili, ayna gibi parçalardan oluşur. Tezgah tablasına; “T” somun, saplama, somun yardımıyla bağlanır. Yedirmeli bölme yapılacağı zaman paraçol ve ilave dişlilere ihtiyaç vardır.
Divizörde hareket iletimi ise aşağıdaki şekilde göründüğü gibidir. Delikli ayna kuyruk mili ile Divizör kuyruk mili arasına dişliler bağlanarak hareket iletimi gerçekleştirilir.
Divizör ile bölme yapmak
Bu konu ile ilgili detaylı anlatımlara aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz:
1- Frezede Çevresel (Dairesel) bölme – Basit ve yedirmeli bölme
2- Frezede Doğrusal bölme yapma – Cetvel bölüntüsü ve Kremayer dişli yapımı
Frezede Bölme İşlemi Yapılırken Dikkat Edilecek Kurallar
- Bölme işlemi çeşidine uygun bölme aygıtı seçilmelidir.
- Bölme işlemine uygun kesici seçilmelidir.
- İşe uygun bağlama yöntemi seçilmelidir.
- Bölme aygıtı için bölmenin türüne göre çevirme oranı (N) hesaplanmalı, atlatılacak delik sayısına göre delikli ayna veya kertik seçilmelidir.
- Çevirme kolunun konumu ve makas ayarları yapılmalı sıkma vidaları sıkılmalıdır.
- Çevirme miktarının doğruluğu ve makas açıklığı kontrol edilmelidir.
- Kesme işlemine başlarken ilerleme miktarına, talaş derinliğine, çakı çapına ve kesme hızına göre devir sayısı hesaplanarak tezgah ayarlanmalıdır.
- Delik atlatma işleminde takılı olan delik dikkatlice sayılarak atlatılmalıdır.
- Çevirme kolu hep aynı yönde çevrilmeli boşluklar aynı yönde alınmalıdır. 10. Yedirmeli bölme yapılacaksa ayna tespit vidası kilitleme pimi açık olmalıdır.
- Çevirme işleminden sonra çevirme kolunun pimi sıkıca deliğe takılmalıdır
Elinize sağlık temel düzeyde de olsa bilgi sahibi olmamıza yaradı.
Elinize sağlık ama bence biraz daha detaylı olmalıı