Soğuk kalıplama işlemlerinden en çok kullanılanı, fışkırtma kalıplama yöntemidir. Bu yöntemle genellikle, yumuşak malzemelerden silindirik tüp, dikdörtgen veya kare biçimli kap ve benzeri parçalar kalıplanmaktadır.
Bu kalıplarla parçaların üretimi geriye veya ileriye doğru fışkırtılarak yapılabilmektedir. Yukarıdaki şekilde geriye ve ileriye doğru fışkırtma yapan iki kalıplama işlemi gösterilmektedir.
Fışkırtma kalıplama işleminde zımba ile dişi kalıp ekseni aynı konumda ayarlanmalıdır. Aksi halde, kalıplanan parçalar simetrik olmayacaktır.
Fışkırtma kalıplarıyla üretilen parçaların bir operasyondaki kesit alanı değişimi ‘% 85’e çıkabiliyorsa, kalıplama işlemi başarılıdır. Normal koşullarda ilk fışkırtma işlemi için yüzde kesit alanı değişimi 60, ikinci veya bitirme fışkırtma işlemi için yüzde kesit alanı değişimi 40 olarak kabul edilir.
malzemenin cinsi | Basılma gerilimi kg / mm2 |
Alüminyum | 64-112 |
Pirinç | 84-180 |
Bakır | 40-112 |
çelik Ç 1010 | 80-264 |
çelik Ç 1020 | 96-320 |
Fışkırtma kalıplarıyla üretilecek parçalara ait malzemelerin basma gerilimleri yukarıdaki çizelgede verilmiştir. Kalıplama işlemini yapacak pres tezgâhı, fışkırtılacak parçanın boyutlarına ve malzemenin cinsine göre seçilmelidir.
Fışkırtılan parça et kalınlığı ile yüzde (%) alan azalması oranı arasında bir bağıntı kurulabilir. Artan zımba kuvveti ve buna bağlı olarak fışkırtılan parça et kalınlığı bağıntısı diyagramı Aşağıdaki şekilde gösterilmektedir. Bu diyagrama göre, zımba basıncı arttıkça fışkırtılan parça et kalınlığı azalmaktadır.
Fışkırtma kalıplamada, kalıp ve zımba arasında kalan malzeme kalıp ağzından dışarı fışkırır. Fışkıran tüpün dış çapı dişi kalıp delik çapında, iç çapı ise zımba ucu çapındadır.
Kalıplanan parçanın zımba üzerinden kolayca çıkabilmesi için, zımba ucu çapı gövde çapından biraz büyük yapılır. Ayrıca zımba üzerine hareketli sıyırıcı plaka yerleştirilir.
Yukarıdaki şekilde geriye fışkırtılan kalıplama işleminin açık ve kapalı konumu gösterilmektedir.