Eğeleme
Bu yazımızda Makine Bölümü öğrencilerinin Temel imalat işlemleri derslerinde sıklıkla kullandıkları eğeleme nasıl yapılır? eğeleme teknikleri konusuna değineceğiz .
Her ne kadar basit el işlemi gibi gözükse ya da öyle düşünülse de bir takım teknikler kullanılmadan eğeleme yapılırsa , hatalı iş parçaları oluşmasına ,vakit ve güç kaybına ,ve hatta en kötüsü ,yaralanmalı iş kazalarına yol açabilir.
eğenin tanımına , eğe çeşitlerine ,eğenin diş açılarına önceki yazımızda yer vermiştik . Önceki yazımız için tıklayın → Eğenin tanımı ve eğe çeşitleri
Eğeleme nasıl yapılır?
Eğeleme çalışma konumu
Çalışma sırasında vucut pozisyonu yandaki resimde verildiği gibi olmalıdır.
Çalışırken dengeli bir duruş için ayakların konumu yandaki resimdeki gibi olmalıdır.
Büyük Lama eğe tutuş şekli
Orta ve Küçük eğelerde tutuş şekli
Orta eğe ile tutuş şekli
Küçük eğe ile tutuş şekli
Gönyesinde ve ölçüsünde eğeleme nasıl yapılır
Parçayı gönyesinde ve ölçüsünde eğelemek için belirli eğeleme teknikleri vardır. Bir yüzey şekildeki gibi düzlemlikten ölçüsünde ayrılmışsa, yüksek olan yerlerin belirlenerek eğelenmesi sonucu düzlemlik sağlanabilecektir. Ancak yüzeyin düzlemliğinin sağlanması beceriye, zamana ve özenli olmaya bağlıdır.Özellikle eğelemenin parçaya paralel olarak yapılması ve bu paralelliğin bozulmaması önemlidir.
Gönye ile yüzey düzgünlük kontrolü
Çoğu öğrenci işin çabuk bitmesi kaygısıyla seri hareketlerle eğeleme yapmaya çalışır.Ancak bu sırada farkında olmadan eğenin düzleme paralelliğini bozar .Bir süre sonra da parça yüzeyinin merkez noktası ve çevresi yüksekte kalırken kenar kısımlara doğru çukurlaşma başlar. Bu hataya düşmemek için sabırlı olmak ve eğeleme işini aceleye getirmek,duruş pozisyonunu bozmadan eğeleme yapmak ve belirli aralıklarla yüzeyin tesviyeci gönyesi ile kontrolunu yapmak önemlidir.
Eğeleme teknikleri
Doğru eğeleme işlemi için yerine getirilmesi gereken .başlıca teknolojik kurallar şunlardır.
Düzlem yüzeylerde eğeleme teknikleri
Düzlem yüzeylerin eğelenmesinde temel kural, eğenin yüzey üzerine 45° çapraz sürülmesidir .Özellikle kare, dikdörtgen biçimindeki geniş yüzeylerde köşelerden köşelere çapraz eğeleme yapılır .
Eğelemede kurs boyunu uzun tutarsak gönyesinde eğeleme yapmamız zorlaşır. O yüzden eğelemeye yeni başlayanların kurs boyunu mümkün olduğunca kısa tutmaları tavsiye edilir.
uzun kurslu eğeleme tekniği ise aşağıda verildiği gibi olmalıdır.
Eğrisel ve yuvarlak yüzeylerde eğeleme
Eğrisel yüzeyleri işlerken eğeye de eğrisel hareketler verilir. (Yukarıda)
İç ve dış yüzeylerde eğeleme teknikleri:
İç ve dış yüzeylerin eğelenmesinde profile uygun eğe seçilerek eğeleme kurallarına ve eğelenecek parçanın pozisyonuna göre yüzeye sürülür. Eğe sürülürken düzlem yüzey eğelemede anlatılan kurallara dikkat etmek gerekir
Delik ve kanallarda eğeleme tekniği
Delik ve kanalların eğelenmesi profile uygun eğe seçilerek eğeleme kurallarına ve eğelenecek parçanın pozisyonuna göre yüzeye sürülür.
Eğelemede işlem sırası
Prizmatik yüzeyler eğelenirken:
a) Daima bir esas yüzeyden eğeleme işine girişmelidir. Bu yüzey hazır değilse hazırlanmalıdır.
b) Esas yüzey temel alınarak parçanın birbirine ortak sınırı olan 1-2-3 yüzeyleri sıra ile işlenmelidir.
Prizmatik parçanın işlem sırası şöyle olmalıdır:
Yüzey 1 : Düzlem olarak bitir: Esas yüzey.
Yüzey 2 : Düzlem olarak ve 1 no’lu yüzeye göre 90° açılı ile bitir.
Yüzey 3 : Düzlem olarak ve 1-2 no’lu yüzeylere göre 90C° açılı ile bitir.
Yüzey 4 : Düzlem olarak ve 1, 3 no’lu yüzeylere göre 90° açılı; 2 no’lu yüzeye göre ise, paralel ve ölçülü eğeleme ile bitir.
Yüzey 5 : Düzlem olarak ve 1, 2 no’lu yüzeylere göre 90° açılı; 3 no’lu yüzeye göre ise, paralel ve ölçülü yapıp bitir.
Yüzey 6 : Düzlem olarak ve 1 no’lu yüzeye göre ölçülü paralel ve 2,3,4,5 no’lu yüzeylere göre 90° açılı yapıp bitir.
Eğeleme işinde eğe bakımının önemi:
Eğe bakımı önemlidir.
Aşağıdaki kurallara dikkat etmediğimiz zaman işlerimiz zorlaşacaktır.
Dişleri dolmuş eğeler temizlenir. Aksi halde eğe yüzeyi çizer veya kayar.
Eğe dişlerinin tel fırça ile temizlenmesi
Seri temizleme için üst dişler yönünde fırça kullanılır.
Sıkışmış metal parçalar için temizleme laması kullanılır.
Metal olmayan pislikler için eritgenler kullanılır.Eğeler, çarpılmamalı ve düşürülmemelidir.Dişleri bozulmuş ve yıpranmış bir eğe düzgün kesme yapmayacaktır .
Eğeler sertleştirilmiş malzemeden imal edildikleri için eğeyi tornavida ,keski vb gibi kullanmaya kalkışmak kırılmasına sebep olabilecektir. Bu da yaralanmalı kazaya sebebiyet verebilir.
Eğeleme esnasında olabilecek iş kazalarına karşı önlemler
Muhtemel iş kazaları ve alınacak önlemler :
- Eğe sapı doğru ve sağlam takılmış olmalıdır.Kırık ,çatlak ve tamir edilmiş saplar kesinlikle kullanılmamalıdır.
- Eğe iş üzerinde bırakılmamalıdır.
- Eğe doğru ve dengeli kullanılmalıdır.
- Çıkan talaş ve tozlar üflenmemelidir.
- Eğe kullanırken dikkat dağıtılmamalıdır
burada bahsettiğimiz eğeleme teknikleri tüm deneyimli deneyimli tesviyecilerin hemfikir olduğu tekniklerdir. Eğeleme tesviyeciliğin en önemli kısmı olmasa da , tesviyecilerin işi sürekli bu olmasa da tesviyeciliğin temeli olarak kabul edilir . Bunun sebebi öncelikle iş disiplini ve sabır konusunda etkili olması, ölçme kontrol aletlerinin ilk kez kullanıldığı safha olması, talaşlı imalat fikrinin çıkış noktası olması olabilir.