Bu yazımızda civata nedir ? Civata çeşitleri nelerdir. Civata çeşitlerinin özellikleri nelerdir? Konusu üzerinde duracağız. Yazı İçeriği ve konu başlıkları aşağıdadır:
Civatalar Hakkında Bilgiler
Civata; somun kullanılarak parçaları sökülebilir şekilde birleştiren, sıkma momenti genellikle somuna uygulanan, altıgen vb başı olan gövdesine vida dişi açılmış silindirik bağlama elemanıdır.
Civata ile vidanın farkı nedir?
Cıvatalar somun anahtarı ile sıkıldığında vidalardan çok daha kuvvetli sıkma yaparlar. Zaten ölçü olarak ta vidalardan büyüktürler.
Cıvatalar genellikle somunla birlikte sıkma yapar. Vidalar ise genellikle bir gövde üzerine vidalanır.
NOT: Türk standartlarına göre her ikisinin de adı civata’dır. Yukarıda verilen ayrım genellikle piyasada kullanılan terimlerdir.
Cıvatalar ve vidalar elle yapılabilir. Ancak endüstrinin ihtiyacının bu yolla karşılamak mümkün olmaz. Ayrıca fazla işçilik, malzeme sarfiyatı elle vida üretimini çok pahalıya getirir. Bu yüzden cıvatalar ve vidalar otomatik olarak malzemesinden talaş kaldırmadan özel makinelerde yapılır. Bunun için saatte binlerce cıvata ve vida üreten özel makineler yapılmıştır.
Cıvataların hepsi aynı şartlarda kullanılmaz. Bazıları çok soğuk bazıları sıcak ortamda kullanılır. Bu şartlar altında da bağlantının güvenli kalması gerekir. Bu yüzden cıvatalar yapılırken çalışıcı ortama uygun teknik ve meteorolojik özelliklerde yapılması gerekir.
NOT : Her ne suretle olursa olsun bir cıvatanın diş açılmış kısmı sonradan pafta ile uzatılmamalıdır. çünkü cıvatalar otomatik makinelerde açılmış olduğundan dişli kısmı dip tarafı tam vida profilinde olmaz. Bu yüzden pafta dişleri kırarak açar. Dişleri kırılmış bir cıvata ile güvenli bir bağlantı yapılamaz.
Civata çeşitleri
Baş Biçimlerine Göre Civata çeşitleri
Altı Köşe Başlı Cıvatalar
Altıköşe başlı civatalar makinecilikte makine parçalarının birleştirilmesinde, inşaat sanayiinde çelik konstrüksiyonların montajında sıkça kullanılan civatalardır. İşin gerektirdiği özelliklere göre cıvataların diş şekilleri normal veya ince olarak yapılır.
Cıvatanın dişli kısmı kullanılacak yere göre belirlenir. Ve işin durumuna göre yeteri kadar diş çekilmiş olarak veya boydan boya dişli olarak yapılır.
İLGİLİ KONU BKNZ: Altıköşe başlı civata çizimi
Allen Cıvatalar
Allen başlı civatalar Alyan başlı civata olarak da anılır.
Cıvatalar başının oturacağı yerin somun anahtarı girmeyecek kadar dar olduğu hallerde veya cıvata başının dışarıda kalması istenmediği hallerde silindirik başlı gömme anahtarlı ( Allen ) cıvatalar veya yerine göre cıvataların daha küçükleri olan allen vidalar kullanılır.
Havşa Başlı Cıvatalar
Havşa başlı gömme anahtarlı cıvataların başları silindirik başlı cıvatalardan daha incedir. İnce malzemeler bağlanırken cıvata başının dışarıda kalmaması gerekiyorsa bu gibi hallerde gömme başlı vidalar kullanılır. Cıvatanın baş kısmındaki havşa cıvatanın deliğinin merkezinde sıkma yapmasını da sağlar.
Tornavida Ağızlı civatalar
Başında tornavida kanalı açılmış silindirik başlı vidalar tornavidalarla sıkılıp açılacak kadar küçük bağlantılarda kullanılır.
Saç kalınlığındaki parçalar silindirik vidalarla daha kalınca parçalar havşa başlı veya mercimek havşa başlı vidalarla bağlanır.
Yıldız Tornavida Ağızlı Civatalar
Yıldız tornavida ağızlı vidalar aynı ölçüdeki tornavida ağızlı vidalardan daha kuvvetli sıkma yaparlar. Yıldız tornavida ağızlı vidaların en önemli faydası sıkılırken yada çözülürken ağız kısmının bozulmamasıdır.
Sıkma kuvveti tornavidanın yıldız şeklindeki ağzıyla dört kola ayrıldığından hem kuvvetli sıkma olmakta hem de ağız bozulmamaktadır. Yıldız şeklindeki tornavidalar ağızları genellikle küçük vidalara açılır.
Özel amaçlı civata çeşitleri
Otomotiv sektöründe, iş makinalarında tüm araçlarda ve sanayi makinalarında ve bağlantı gerektiren heryerde kullanılır. Kalitesine göre C35, 41Cr4 veya 42CrMo4 malzemelerden üretilir. Özel dememizin sebebi, standart civatadan farklı ölçülerde üretilmesidir.
Örneğin; anma ölçüsüne göre d2 çapı büyük veya küçük olabilir. Ucunda kupilya deliği olabilir. Aynı civata üzerinde farklı yerlerde farklı hatvede diş çekilmiş olabilir
Göz başlı civata özel amaçlı civata kullanımına örnektir. Burada kelebek somunla birlikte örnek bir kullanım görülüyor
Gövde Biçimlerine Göre Civata çeşitleri
Saplamalar ( Başsız Civatalar )
Saplama her iki tarafında diş açılmış sapsız vidadır. Sık sökülüp takılan bağlantılarda saplama kullanılır. Saplama bir taraftan makine gövdesine sabit kalacak şekilde çok kuvvetli sıkılır. Bağlanacak parça yerine takıldıktan sonra saplamalara takılacak somunlarla sıkılır.
Bağlanmış olan parçalar söküleceği zaman sadece somunlar çıkarılır. Saplama yerinde kalır. Bu yöntemle ana gövdeler üzerindeki vidaların bozulması önlenir.
Germe Civataları
Dinamik zorlamalar ile (yüklemelerde) karşılaşılan ve büyük mil boylarında, örneğin biyel kollarında ve yüksek basınçlı flanş bağlantılarında kullanılır. Uzun, ince mil sıkılması esnasında elastiki olarak genleşir. Germe civataları bundan dolayı civata emniyetine sahip değildir. Mil çapı olarak vida dişi çekirdek çapının yaklaşık %90’nını ihtiva eder. Bu civataların görevlerini doğru olarak yerine getirmesi istenirse, germe civatalarının yüksek ön sıkma kuvveti ile bağlanmış olması gerekir
Vidalı Pimler (Setskur)
Setuskur da denir. Bütün gövdesi üstünde vida dişi olan başsız civatalardır.
Bunlar esas itibariyle, miller ve akslar üstündeki, dişli çark, kasnak ve volan gibi iş parçalarının konumunu emniyete almak için kullanılır. Uçları genel olarak sertleştirilmiştir ve mil üstüne her türlü tespit tarzına göre farklı şekillerde biçim verilmiştir.
Sac Vidaları
Sac vidaları Büyük adımlı, keskin kenarlı vida dişine sahip olan. 2,5 mm’ye kadar sacların bağlanmasında kullanılan, genellikle sertleştirilmiş sökülebilir birleştirme elemanıdır. Vidalanmaları (civatalı birleştirmeleri) sırasında, somun vida dişlerini kendi kendilerine biçimlendirirler.
Sac vidalarının en önemli özelliği büyük adımlı olmaları,dişlerinin keskin kenarlı ve uçlarının sivri olmasıdır.
Akıllı Vidalar (Matkaplı vidalar)
Kendi yapıları bakımından sac vidalarına benzer, fakat gövde ucunda çekirdek deliğin delinmesi için ilave olarak bir matkap ucuna sahiptir. Bu civatalar ile, delinmesi gerekli olan 10 mm kalınlığa kadar parça birleştirmeleri yapılabilir.
Ağaç vidaları
Ağaç vidası, sivri ucuna kadar devam eden bir vida dişli gövdeye sahiptir. Vida dişleri keskin kenarlı olup, büyük bir adıma sahiptir. Makina montajlı civatalar için özellikle yıldız gömme başlılar uygundur.
Esnek Cıvatalar
Esnek cıvatalar herhangi bir şekilde bağlantıyı eksenel yönde zorlayan kuvvetlerin tesiri ile bağlantıda meydana gelmesi muhtemel fiziki değişikliklerin kalıcı olmasını önlemek için yapılır.
Esnek cıvataların gövde çapı diş dibi çapının %10’ u kadar incelebilir. Cıvataya gelen kuvvetlerin tesiri ile inceltilmiş olan kısımdan cıvata bir miktar uzar. Kuvvet kalkınca cıvata yine eski halini alır. Bu olay cıvata malzemesinin elastikiyetinden meydana gelir. Esnek cıvataların çözülmemesi için ayrıca bir emniyet sistemine ihtiyaç yoktur. çok kuvvetli bir şekilde sıkılmış olmaları ve elastik olmaları bu sorunu ortadan kaldırır.
Gövdesi Toleranslı Cıvatalar
Büyük momentler ileten bazı makine elemanları yüzey toleranslı olarak taşlanmış özel cıvatalarla bağlanır. Ayrıca cıvataların geçtiği delikler raybalanır. (Bknz :Raybalama)
Büyük güç ileten elemanlar şayet bu şekilde hassas çatılarla bağlanamazlarsa yani cıvatanın deliği geniş olursa ilk çalışma anında cıvata aniden büyük bir kesme kuvveti ile karşılaşır. Her defasında bu tür ani kuvvetlerle kesilmeye zorlanan cıvataların ömrü kısa olur. Hiç beklemedik bir anda kesilir, sistem arızaya geçer.
Civata çeşitleri Autocad DWG Çizimleri
Kare Başlı Faturalı Civata Autocad Çizimi İNDİR
Bu konuda uzman değilim ve buna rağmen açıklamalarınız
çok açık olarak anlatılmış teşekkür ederim.
Tüm bilgilerden çokça istifa ettim. Bu siteyi bulduğum için kendimi şanslı sayıyorum. Emekleriniz için teşekkürler.