Malzeme bilgisinde bu yazının konusu Çeliklerin DIN normuna göre sınıflandırılması olacak. DIN normlarında çelikler nasıl gösterilir. Çeliklerin gösterimindeki kısaltmaların anlamları nedir. Alaşımsız çelikler, sementasyon çelikleri , otomat çelikleri ve ıslah çeliklerinin DIN normunda gösterimi ve özellikleri. Kullanım alanları gibi bilgilere yer vereceğiz.
Çeliklerin DIN normuna göre sınıflandırılması
Alman Standartları Enstitüsü Normu (Almanca: Deutsches Institut für Normung) kısaca DIN olarak yazılır. Alman normu, daha çok, çeliklerin dayanımını esas alır. Çeliğin kimyasal bileşimini dikkate almaz. DIN normunda, çeliklerin kısa isimle gösterilmesi için, genel olarak St işareti kullanılır. St Almanca Stahl =Çelik sözcüğünün baş harfleridir. Bundan sonra gelen 37, 42… gibi rakamlar, çeliğin çekme dayanımını gösterir. Çekme dayanımı, karbon oranıyla bağlantılıdır.
DIN normuna göre çelik ve dökme demir çeşitlerinin kısaltmaları (yukarıda)
ST,GG,GS,GTS ve GTW lerde doğrudan doğruya eklenen sayının 9.81 faktörüyle çarpımı sonunda en düşük çekme dayanımı (N/mm²) elde edilir. StE lerde ise buna karşın garantili çekme sınırı elde edilir.
DIN normunda kullanılan kısaltmaların açıklaması (Yukarıda). Bu tabloda C ve D harflerine eklenen sayılar % olarak karbon miktarını gösterirler.
Alaşımlı Çeliklerin DIN normuna göre sınıflandırılması
Metallerin kısaltılmış isimlerinin ilk sayılan, yüzdelik ağırlığındaki karbon miktarını belirtirler. C harfi burada yazılmaz. Daha sonra ağırlık yüzdesinin sıralanmasındaki alaşımlı elementlerinin kimyasal işaretlerini ve ayrıca aşağıdaki faktörler çarpılan ağırlık yüzdesini gösterir.
Alaşım miktarının %5 den fazla içerikli olması durumunda, çarpım faktörü kullanılmaz. Emniyetli bir tanımlama için genellikle 100 katlı karbon (C) içeriğinin önüne X konur. Yüksek hız çelikleri S harfi ile alaşımları tanımlanır. Volfram,Molibden, Vanadyum ve Kobalt alaşım yüzdeliklerinin sıralanması incelenir.
Ek işaretlerin harflerle tanımlanması
Her bir metalin kısaltılmış adından önce yazılan tanıtım harfleri
DIN normunda ele alınan ve en çok karşımıza çıkma ihtimali olan çeliklerin kısaltmaları ve karbon oranları aşağıdaki gibidir.
DİN normunda 17 100 standart numarasıyla toplanmış olan genel yapı çelikleri, 1991 yılında yapılan değişiklikle DİN 10 025 standart numarası altında bir araya getirilmiştir. Söz konusu standart, çelikleri üç ayrı kalite altında toplamaktadır. St 33 ile St 42’ye kadar olan çeliklerin 1 ve 2 numaralı kalite grupları üretim şekline göre aşağıdaki gibi gösterilir:U = Desokside olmamış (üretimi esnasında yani ergiyik haldeyken, çeliğin oksijenini almak için Mn, Si ve Al atılmamış) yapı çelikleri.R = Desokside olmuş (üretimi esnasında yani ergiyik haldeyken, çeliğin oksijenini almak için Mn, Si ve Al atılmış) yapı çelikleri.3 numaralı kalite grubuna giren çelikler özellikle gazı alınmış olarak üretilir.Aşağıdaki tabloda söz konusu çeliklere ait örnekleri görmeniz mümkündür.
DIN normuna göre sıcak haddelenmiş alaşımsız yapı çelikleri
DIN normuna göre,sıcak haddelenmiş, alaşımsız yapı çelikleri çekme dayanımı , kullanım alanları, kısaltmalar ve özellikler tablosu (Yukarıda)
NOT: Büyütmek için çizelgeye tıklayınız.
DIN normuna göre sıcak haddelenmiş, alaşımsız yapı kaynak yapmaya elverişli ince dokulu inşaat çelikleri. Özellikleri ve kullanım alanları (Yukarıda)
Azotlu çeliklerin DIN normuna göre sınıflandırılması ve kullanıldıkları yerler. (Yukarıda)
NOT: Büyütmek için çizelgeye tıklayınız.
DIN normuna göre otomat çelikleri
DIN normuna göre otomat çelikleri, otomat çeliklerinin özellikleri ve kullanım alanları (Yukarıda)
Islah Çeliklerinin DIN normunda gösterilmesi
Islah çeliklerinin DIN normuna göre numaralandırılması, özellikleri ve kullanım alanları (Yukarıda)
Islah olabilir sıcak haddelenmiş yay çeliğinin numaralandırılması, özellikleri ve kullanıldığı yerler (Yukarıda)
NOT: Büyütmek için çizelgeye tıklayınız.
Sementasyon Çeliklerinin DIN normunda gösterimi
DIN normlarına göre Sementasyon çeliklerinin numaralandırılması , kullanım alanları ve özellikleri (Yukarıda)
Sementasyon çelikleri; Manivela ve vidalar, dişli çarklar. Tezgah hız milleri. Ölçü aletleri, miller, piston milleri gibi makine elemanlarında tercih edilirler.
Ferritik,martenzit ve austenitik çeliklerin din normunda gösterimi ve kullanıldıkları alanlar. (yukarıda)
Ferritik çelikler soğuk şekil verilebilir. Kötü talaş kaldırma özelliğine sahiptir. Koşullara bağlı olarak kaynak edilebilir. örnek olarak, Kaplama parçaları ve panolarda kullanılır.
martenzit çelikler sertleştirilebilir. İyi talaş kaldırma özelliklerine sahiptir. Kısmen kaynaklanamaz. Yüksek düzeyde dayanımlı parçalar, dingiller,miller ve cerrahi aletlerde kullanılırlar.
Austenitik çelikler soğuk şekil verilebilir.İyi kaynak yapılır.Kötü talaş kaldırma özelliğine sahiptir. Kimya ve gıda endüstrisinde tercih edilirler.
Alaşımsız soğuk çekilmiş çelikler ve kullanıldıkları yerler. (yukarıda)
Alaşımsız soğuk çekilmiş çeliklerin kullanım alanlarına örnek olarak takım elemanları,sert metal takım gövdeleri,maden ocakları ve yol inşaatlarında, basınçlı havaya maruz kalan takımlarda. Gravür kalıplarında, el keskisi, soğuk biçimlendirmede. Bıçak yapımında. Ağaç işlerinde kullanılan şerit ve daire testerelerde. Vida dişi açma aletlerinde. Pres aletlerinde ve mastarlarda.