Çekme Kalıplarında Çekme Derinliği ve Zımba Ucu Kavis Yarıçapı

Çekilecek kabın çekme derinliğinin hesaplanması gerekmektedir. Ancak bu hesaplama, flanşsız kaplar için yapılır ve aşağıdaki formülle bulunur.

h_n= En son çekmede, çekme derinliği, mm

Kalıp Ağzı ve Zımba Ucu Kavis Yarıçapı

Çekilecek kap mal­zemenin kalıp içerisindeki akmasını (ilerlemesini) kolaylaştırmak ve çekilen kabın yırtılmasını önlemek için dişi kalıp ağzı ve zımba ucu kavis yarıçapları müm­kün olduğu kadar büyük alınır. Ancak, kavis yarıçaplarının çok fazla seçilmiş olması, baskı kuvvetinin azalmasına ve çekilen kap ağzında buruşmaya sebep olur: Eğer kavis yarıçapları çok az seçilirse, çekme başlangıcında parça kopma­ya uğrar.

Dişi kalıp ve zımba ucu kavis yarıçaplarının saç malzeme kalınlığına göre oranı büyüdükçe, tek operasyonlu çekmede çekme gerilimi faktörü maksimum değere ulaşır. Böylece en büyük çekme gerilimi faktörü, dişi kalıp ve zımba ucu kavis yarıçaplarının saç malzeme kalınlığına oranı büyük olduğu zaman alınır.

Dişi kalıp kavis yarıçapı saç malzeme kalınlığına eşit olduğu zaman, çekme gerilimi faktörü G_t = 1,25 den büyük olmamalıdır. Eğer çekme gerilimi faktörü Gt = 1,32 ise, dişi kalıp kavis yarıçapı saç malzeme kalınlığının iki katı kadar alınmalıdır. Çekme gerilimi faktörü Gr = 1,5 olduğunda, dişi kalıp kavis yarı­ çapı saç malzeme kalınlığının beş ilâ on katı, zımba ucu kavis yarıçapı saç mal­zeme kalınlığının beş katı kadar alınmalıdır.

Yukarıdaki çizelgede çekilecek kap malzemenin cinsine bağlı olarak çaplar arasındaki yüzde (%) azalma oranı, çaplar oranı, çekme gerilimi faktörü ve alanlar arasındaki yüzde (%) azalma oranı verilmiştir.

Yukarıdaki şekilde ise çekme ge­rilimi faktörü, çekme verimi ve yüzde kap derinliği gerilimi bağıntısı diyagramı gösterilmektedir.

Baskı plâkasız çekme kalıplarında çekilecek kap malzemenin dişi kalıp otur­ma yüzeyindeki uzunluğu, saç malzeme kalınlığının 3 katını geçmiyorsa (f < 3T), çekilecek kapta buruşma meydana gelmez (Yukarıdaki şekil).

Çekilecek kap malzeme­sinin dişi kalıp üzerindeki oturma yüzey uzunluğu, saç malzeme kalınlığının yirmi katını (f₁ = r₁ < 20T) aşmamalıdır (Yukarıdaki şekil).

Dişi kalıp ağzı düz kavis, elipstik eğri veya yatay düzleme 45° ilâ 60° lik açı altında eğimli olarak yapılır (Yukarıda).

Genellikle alüminyum malzemeler için kavis yarıçapı, saç malzeme kalınlığının yedi katı kadar alınır. Kavis yarıçapı değeri, saç malzeme kalınlığının dört katından az alındığında, kap ağzında malzeme yığılması meydana gelir. (Yukarıdaki şekil)

Dişi kalıp ağzı ve zımba ucu kavis yarıçapı değerleri arttırıldığında çekme işlemi kolaylaşır. (Yukarıdaki şekil)

Dişi kalıp ağzı kavis yarıçapı ile zımba ucu kavis yarıçapı arasındaki ba­ğıntı Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi açıklanabilir. Dişi kalıp ağzı kavis yarıçapı merkezi ile çekilecek kap kenarı arasındaki uzaklık (A), yaklaşık. 3 mm olmalıdır.

Zımba ucu kavis yarıçapı merkezi ile çekilecek kabın dış yüzeyi arasındaki uzak­lık (B), yaklaşık 3 mm alınır. En son iki çekmedeki zımba ucu kavis yarıçapı merkezi (C), aynı eksen üzerinde alınır.

İlgili Yayınlar

• Çekme Kalıplarında Sert Metal Dişi Kalıp ve Zımbalar
• Çekme Kalıplarında Traşlama (Düzeltme) Miktarı
• Çekme Kalıplarında Çekme Hataları ve Giderilmesi
• Çekme Kalıplarında Çekme Hızı ve Çekme Kuvveti
• Çekme Kalıplarında İlkel Çap Hesabı
• Çekme kalıplarında Buruşma Önleme ve Kademe sayısı