Bükme Kalıplarında Bükme Boyu Hesabı

Bükülecek parçanın bükülmeden önceki açınım boyuna, bükme boyu denir ve parçanın toplam açınım boyuna da ilkel boy denir. Bükme boyunun hesabın­ da, önce tarafsız eksenin bükme merkezine olan uzaklığı (R) bulunur. Bu, taraf­sız eksenin bükme kavis yarıçapıdır.

Bükme boyunun bulunması

Gerçek bükme boyunun bulunmasında uygulanan yançap (R), aşağıdaki şekilde hesaplanır.

Bükme kavis yarıçapı saç malzeme kalınlığına eşit Ri = T ise, kat­sayı
y = 0,33 alınır ve bükme boyuna esas yarıçap
R = R1 + 0,33T , mm bulunur.

Bükme kavis yarıçapı saç malzeme kalınlığının 2 ilâ 4 katına eşit
Rı = (2 – 4) T ise, katsayı y = 0 ,4 alınır ve bükme boyuna esas yarıçap
R= R1 + 0.4 T (mm) bulunur.

Bükme kavis yarıçapı saç malzeme kalınlığının 4 katından fazla Rı > 4T den büyükse, katsayı y = 0,5 alınır ve bükme boyuna esas yarıçap
R = Rı + 0,5 .T mm bulunur.

Bükme boyunun bulunmasında aşağıdaki işlem basamakları aynen uygulanır.

1. Tarafsız eksenin çember uzunluğu formülü yazılır;
   Lç = 2π R
   R= (R1 + yT)
   Buradan Lç = 2π (R1 + yT)
2. Bükme açısı α belirlenir,
3. α açısı kadar bükülen parça boyu bulunur.
   Bükme boyu L= α /360 . 2π (R1 + yT)
   L= π . α /180 . (R1 + yT)

Lç= Tarafsız eksenin çember uzunluğu, mm
L = Bükme boyu, mm
R = Tarafsız eksenin bükme kavis yarıçapı, mm
R1= Bükme kavis yançapı, mm
y = Katsayı
α = Bükme açısı
T = Saç malzeme kalınlığı, mm

İlkel boyun bulunması

Yukarıdaki parçada bükülen parçanın ilkel boyu, aşağıdaki formülle bulunur.

İlkel boy LT = L +L1+ ……………..+Ln

LT = Bükme işlemine tabi tutulacak parçanın ilkel boyu, mm
L1 ve L2 = Bükmeye uğramayan boylar, mm

Bükme boyunun bulunmasında uygulanan (y) katsayısı. Yukarıdaki çizelgeden dü­zeltme faktörü olarak alınır ve aşağıdaki formülle de bükme boyu bulunabilir.

Bükme boyu L = π . α /180 ( R1 + T/2 .y)

Yukarıdaki çizelgede 90° lik bükmelerde malzemenin cinsine göre bükme kavis yarıçapı R1 verilmiştir.

Yukarıdaki çizelgede saç malzeme kalınlığı ve bükme kavis yarıçapına göre bükme boyları verilmiştir.

Bükme Boyunun Hesabı Uygulama

Yukarıdaki şekilde ölçüleri verilen parça, 3 mm kalın­lığındaki pirinç malzemeden 40 mm genişliğinde bükülecektir. Bu parçadan seri halde üretileceğine göre, bükülecek parçanın ilkel boyunu bulunuz?

Çözüm

Bükülen parçanın ilkel boyu;

yukarıdaki çizelgeden düzeltme faktörü y = 0,65

Bükme boyu L2 = π . α /180 ( R1 + T/2 .y)
L2 = 3,14 . 90 /180 ( 3+ 3/2 . 0,65)
L2 = 6.24 mm

parçanın ilkel boyu LT= 2 . (LT = L1 + L2 + L3/2)
LT = 2. (20 + 6,24 + 15 )
LT = 82,48 mm

Bükme boyunun ve İlkel boyun hesabı uygulama 2

Ölçüleri verilen parça, 2 mm ka­lınlığındaki alüminyum malzemeden 50 mm genişliğinde 90° V- bükülecektir. Bu parça seri halde üretileceğine göre;
Parçanın ilkel boyunu bulunuz?

Çözüm

Bükme boyu L2 = π . α  /180°  ( R1 + T/2 .y)

Bükme kavis yarıçapı saç malzeme kalınlığının 2 ilâ 4 katına eşit
Rı = (2 – 4) T ise, katsayı y = 0 ,4 alınır ve bükme boyuna esas yarıçap
R= R1 + 0.4 T (mm) bulunur demiştik. (Yukarıdaki anlatımda yeşil renk ile gösterilen kısım)
R = 4+0,4 . 2
R=4,8 mm

Bükme boyu L2:
L2= (45° . π /180°) x 4,8
L2= 3,77 mm

L4= (90° . π /180°) x 4,8
L4= 7,54 mm

L3 = 17 / cos 45° + 2 x 4 den
L3 = 32 mm

İlkel boy LT = L1 + L2 + ……….. +Ln
İlkel boy LT = 7 + (2 x 3,77) + ( 2 x 32) + 7,54 + 12
LT = 98,08 mm

Bükme Boyu ve İlkel boy hesabı Uygulama 3

Yukarıdaki resimde gösterilen parça, kalınlığı 2 mm olan paslanmaz çelikten kalıplanacaktır. Seri halde üretilecek bu parçanın ilkel boyunu bulunuz.

Çözüm

Bükme boyu L2 = π . α  /180°  ( R1 + T/2 .y)

yukarıdaki çizelgeden düzeltme faktörü y =0,8 alındığında.

L2 = π . 180° / 180°  ( 6 + 3/2 . 0,8) = 22,62 mm
L4 = π . 90° / 180°  ( 6 + 3/2 . 0,8) = 11,31 mm

İlkel boy :
Lt = L1+ (2 . L2) + (2. L3) + (2 . L4) + L5+ L9
Lt = 20+ (2 . 22,62)+(2 . 11,31)+ (2 . 38)+150+3
Lt = 316,86 mm